Frits Treffers

Zowel van vaders- als van moederskant stamden Frits Treffers en zijn vrouw Quirine Schultze Kruys uit families, die al langer in Nederlands-Indië woonden. De ouders van Frits waren vanuit Nederland naar het toenmalige Nederlands-Indië geëmigreerd. De familie van Quirine (ze werd Tatie genoemd) woonden al generaties in Nederlands-Indië. De kinderen van Frits en Quirine waren er geboren. Nederlands-Indië was hun moederland.

Frits was kapitein van de Infanterie van het KNIL. Toen de Japanners Nederlands Indië aanvielen kreeg hij opdracht om het eiland Tarakan bij Borneo te verdedigen. Als dat niet lukte moest hij er met zijn (veelal jonge) manschappen voor zorgen dat de rijke olievelden niet in Japanse handen vielen. Het was een onmogelijke opdracht die Frits en zijn mannen met de dood moesten bekopen. Het enige succes was dat de Japanners de olievelden niet direct konden benutten.

Maar dat was wel een heel schrale troost, zeker als je bedenkt hoe de Japanners toen al een voorproefje lieten zien van hun latere gedrag. Frits Treffers werd gevangen genomen en voor de ogen van zijn manschappen onthoofd. Tal van andere Nederlandse en Indische soldaten werden in de strijd (en vooral daarna) vermoord.

Frits Treffers was soldaat en voor zijn kleindochter Vanja Treffers is dat anno 2021 een bijzondere gedachte. “Ik ben niet zo militair aangelegd, maar in de verhalen die ik over hem las, zag ik dat hij een moedig man was. Ergens lees ik dat zijn superieuren vluchtten, maar dat hij bleef. Ergens anders lees ik dat hij strijdvaardig was, moedig, maar ook rechtvaardig. Het zo maar neerschieten van deserteurs was voor hem duidelijk een brug te ver.”

Vanja’s belangstelling voor haar opa werd getriggerd na het overlijden van haar vader, die ook Frits Treffers heette. “Ik wist dat vader bezig was om opa’s lot te ontrafelen, maar hij overleed voordat hij dat had afgerond. In zijn nalatenschap vond ik brieven van opa en ik wist dat hij aan een boekje werkte, iets dat ik nu van hem heb overgenomen. Hij droeg dat boekje op “aan mijn zo jong omgekomen vader Frits Treffers die als jong officier van het KNIL zo met volle overtuiging zich voor zijn vaderland heeft ingezet. Helaas heb ik hem niet zo goed gekend maar iedereen die hem kende, heeft een goed gevoel over hem en dat is voor mij heel waardevol.”

Frits Treffers was inderdaad een jong officier. Hij was net 34 jaar. Zijn vrouw was 29. Ze hadden nog twee kinderen en hadden nog maar kort geleden hun derde kind moeten begraven.

Desondanks omarmde hij het leven. De laatste brieven die hij schreef getuigen daarvan, al begreep hij al snel het onmogelijke van zijn opdracht. In zijn laatste brief van 15 december 1941 laat hij blijken dat hij zijn eind voelt naderen. “Wij zullen een en ander wel niet meer kunnen uitpraten. Neem geld en spullen op en ga naar Bandoeng”.

De strijd om Tarakan begon in januari 1942 en al in het begin eindigde het leven van Frits Treffers. Op 12 januari 1942 werd hij vermoord. Hij werd aanvankelijk op Tarakan begraven, maar werd later (tot blijdschap van de familie) herbegraven op de Erebegraafplaats Menteng Pulo in Jakarta (Indonesië). Frits Treffers liet een vrouw achter en twee jonge kinderen, Frits jr. en Ilse. Bijna een mensenleeftijd lang hebben zij hun vader moeten missen.

Maar Quirine Treffers zat niet bij de pakken neer. Ze kwam in het Jappenkamp Kramat terecht maar vluchtte. Ze bracht onderduikers onder en werd daarvoor later onderscheiden met de Verzetsster Oost-Azië. Ze werd weliswaar verhoord en gemarteld, maar van Quirine Treffers hoorden de Japanners niks. Maar het is duidelijk dat de oorlogsjaren zwaar voor haar moeten zijn geweest. Eerst je kind verliezen, dan je man verliezen en dan nog leven in gruwelijke oorlogsomstandigheden.

Na de Japanse capitulatie kwam de Indonesische Revolutie. Voor Quirine en haar kinderen was in Indonesië geen plaats. Dus moest ze in 1946 naar Nederland. Om daar slachtoffer te worden van de kille wijze waarop Nederland oud-KNIL militairen en hun gezinnen ontving. Het was een leven van chronisch geldgebrek, een trektocht van pension naar pension. Ze kregen kleren toen ze aankwamen en dat was dat. Natuurlijk waren ze liever in Indonesië gebleven. Daar waren ze geaard. “Oma was van de gezelligheid”, vertelt Vanja. “Ze stimuleerde de Indische gastvrijheid. Later is ze hertrouwd en toen ze weer weduwe was geworden, trok ze haar dochter Ilse achterna, die naar Canada was geëmigreerd.

Oma moet veel wilskracht hebben gehad. Ze was een prachtig mens vol verhalen. De erge dingen die haar waren overkomen, haalde ze er voor ons uit. Laatst zei mijn tante Ilse over haar ‘she was fearless'. Ze omschreef haar als opstandig. Ze vluchtte uit het kamp, bracht onderduikers onder, werd verraden en overleefde.

Natuurlijk hebben de oorlogsgebeurtenissen een enorme impact gehad op de levens van Frits jr. en Ilse. “Elk jaar als de Dodenherdenking eraan kwam, werd papa een beetje stil”, vertelt Vanja. “Hij heeft ons nooit met het verleden belast maar het zegt iets dat hij zijn vaders verleden is gaan onderzoeken.” Uit de nagelaten brieven van Frits Treffers blijkt dat hij een goed soldaat was en wilde zijn. “Maar”, zegt Vanja, “hij wilde ook graag bij zijn kinderen wezen.“

Vanja Treffers is er trots op dat ze de kleindochter is van Frits Treffers. Hij was een man met overtuigingen en twijfels en in zijn brieven zie je dat hij daar eerlijk over was. Hij vocht voor wat hij dacht dat goed was, ook al betwijfelde hij of hij de strijd zou overleven. "Ik heb niks met het militaire, ben voor vrede en tegen geweld, maar het verhaal van opa Frits Treffers laat zien dat de wereld complexer in elkaar zit dan je zou willen. Als familie zullen wij zijn naam in ere houden.”