Joseph Hubertus van Megen

Het is zo ongeveer zijn eerste jeugdherinnering. Toen de Duitsers op 19 augustus 1943 zijn ome Sef van Megen oppakten was Jan Huys (4½ jaar oud, geboren in 1938) er bij. “Ik hoor de Duitse soldaten nog schreeuwen en schieten en ik weet nog dat ze ’s morgens vroeg aan mijn bed stonden”, vertelt hij, een mensenleeftijd later.

Vanuit hun standpunt geredeneerd hadden de Duitsers alle reden om zich druk te maken over Joseph Hubertus (Sef) van Megen. Hij zat tot zijn oren in het Limburgse verzet, nog veel meer dan zij beseften toen ze hem oppakten. Hij werd aangehouden en bestraft voor het in bezit hebben van illegale bladen, maar hij deed veel meer. Joden helpen bij de onderduik. Krijgsgevangen Franse en Britse en Amerikaanse piloten opvangen en de grens over helpen zodat ze via België, Frankrijk en Spanje zich thuis of in Engeland weer aan de Geallieerde strijd konden wijden. Toen de Duitsers doorkregen dat Sef van Megen een hoofdrol speelde in de Verzetsgroep Limburg betekende dat zijn doodvonnis. Ze wilden hem, zoals dat heette, laten verdwijnen in ‘Nacht und Nebel’. Na een lange lijdensweg kwam in april 1945 aan het aardse leven van Sef van Megen een eind. Maar het is de Nazi’s nooit gelukt om hem in Nacht und Nebel te laten verdwijnen. Zijn naam leeft voort, zeker in zijn familie. Ook wij mogen hem niet vergeten. Omdat Sef van Megen helder inzag wat voor een satanisch regime het Nazidom was. Hij koos het goede en betaalde er met zijn leven voor.

Sef van Megen was onderwijzer en kwam uit een goed katholiek gezin uit Noord-Limburg. Hij was onderwijzer, aanvankelijk in Grashoek bij Helden, later in Broekhuizen/Broekhuizenvorst. Hij was van de categorie streng maar rechtvaardig. “Net als zijn vader, mijn opa”, vertelt Jan Huys. “Je kon de kachel niet met hem aanmaken, maar hij was wel eerlijk en menselijk. Zijn sterke geloof leidde hem bij het maken van keuzes in zijn leven en het hielp hem in de moeilijke laatste fase van zijn leven.

Misschien wel vanwege zijn rechtlijnigheid was ome Sef zo gefrustreerd vanwege de Duitse inval. En was hij bereid om in verzet te komen. Al gauw werkte hij mee aan het vervaardigen en verspreiden van illegale bladen. Ook raakte hij betrokken bij het helpen van Franse krijgsgevangen en Britse piloten. Dat gebeurde vaak in samenwerking met Pastoor Vullinghs uit Grubbenvorst. Dat ome Sef in dat werk terecht kwam was ongetwijfeld mede veroorzaakt door het feit dat hij Engels sprak.

Zijn verzetswerk was in lijn met hoe de rest van zijn familie tegenover de Duitse bezetter stond. De hele oorlog door hebben bij ons thuis onderduikers gezeten, waaronder Joodse onderduikers. Die kwamen vaak via hem en Pastoor Vullinghs bij ons terecht.”

Bij de razzia probeerde een van de onderduikers te vluchten door uit het raam te springen. Hij sprong pardoes bovenop een Duitse soldaat en werd uiteraard meegenomen (hij zou de oorlog wel overleven). Toen de Duitsers bij wijze van represaille ook Sef’s vader wilden meenemen, sprong Sef voor hem in de bres. “Dat die onderduiker hier zit, is niet mijn vaders verantwoordelijkheid, maar de mijne. Neem mij maar mee.” Zo geschiedde. Aanvankelijk werd hij vanwege het bezit van illegale bladen veroordeeld tot vijf jaar tuchthuis. Nadat de Duitsers zijn verzetsstatus hadden ontdekt volgde de doodstraf. Van Kamp Haaren ging het naar tuchthuizen in Anrath en Lüttringhausen. Vanaf 2 november 1944 zat hij in de strafgevangenis in Hameln, waar de omstandigheden erbarmelijk waren. Er zaten meer dan 950 gevangenen, terwijl er maar voor 300 gevangenen plaats was.

Sef van Megen moet een sterke vent geweest zijn, want hij hield het onder het zware regime, dat hem ten deel viel toch bijna twee jaar uit. Niettemin zal hij niet veel illusies hebben gehad over zijn uiteindelijke lot, getuige de laatste brief die hij aan zijn familie schreef.

Aan het eind van de oorlog stortte de Duitse oorlogsmachine volledig in. Maar aan het helse gedrag jegens gevangenen hield het Nazigespuis tot het laatste moment met kracht vast. Het zou Sef van Megen het leven kosten. Voorjaar 1945 werd hij onderdeel van de dodenmarsen, waarbij gevangenen zinloos van de ene plek naar de andere werden gejaagd. Op 5 april 1945, terwijl de Amerikanen al in de buurt waren, werden Sef en nog ongeveer 429 gevangenen op een dodenmars gestuurd. Hoewel ze nog steeds scherp bewaakt werden, zagen Sef en twee anderen kans om zich te verschuilen in een schuur, in de buurt van het dorpje Dohnsen. Maar een lokale boer ontdekte hen en gaf hen aan bij een SS-er, die hen standrechtelijk executeerde. Al wordt ook verteld dat Sef al eerder van uitputting was overleden.

Pas een paar dagen later werden hun lichamen gevonden en op het kerkhof van het dorp Dohnsen begraven. In 1946 werd zijn lichaam opgegraven en geïdentificeerd door ex medegevangene Paul Gulikers. Hij herkende de lap stof en het garen op de broek van ome Sef. Hij had hem geholpen de broek te repareren. Sef werd herbegraven op het kerkhof van Broekhuizen en werd nog zeer onlangs herbegraven op het Ereveld in Loenen. Op het kerkhof in Limburg is zijn grafmonument blijven staan, voorzien van een tekst die verteld wie Sef van Megen was en wat hij in de oorlog betekend heeft.

Het verdriet om ome Sef’s dood bleef altijd. Jaren na de oorlog woonde mijn oma een poos bij ons. Zij was al flink dementerend. Er zou bij ons een varken worden geslacht en dan kwam er een keurmeester langs op de boerderij om vast te stellen of dat allemaal kon. Die man had niks met de Duitse bezetters te maken, maar hij droeg wel een lange leren jas. Oma zag hem en wist genoeg. Ze schold hem verrot. “Verrekte Pruus (Limburgs voor Mof), breng ons Sef maar terug. Haar dementie kon haar verdriet niet doen vervagen. Tot op de huidige dag emotioneert haar verdriet mij.”

Na de oorlog is Sef van Megen verschillende keren postuum onderscheiden. In 1953 werd hem de Bronzen Leeuw, een hoge Nederlandse dapperheidsonderscheiding toegekend. Daarnaast laat Jan Huys kopieën zien van een brief van Koningin Wilhelmina, een Amerikaanse onderscheiding (ondertekend door Eisenhower) en een Franse onderscheiding (ondertekend door De Gaulle). Op initiatief van een van de Joodse onderduikers die dankzij hem de oorlog overleefden is in Israël een boom voor hem geplant. Dus nee, Sef van Megen is helemaal niet verdwenen in Nacht und Nebel. Hij blijft voortleven in de gedachten van familie en vrienden.