Bijdrage

Een vergeten groep slachtoffers: 'asocialen' in Tweede Wereldoorlog Het was lang een vergeten groep slachtoffers: mensen die door de nazi's werden bestempeld als 'asociaal' en naar concentratiekampen werden gedeporteerd. In de kampen waren deze mensen te herkennen aan een zwarte driehoek op hun kleding.Vandaag verschijnt er een boek over de vervolging van deze groep, getiteld De Zwarte Driehoek: De geschiedenis van de als 'asociaal' vervolgden, 1933-1945. Het boek gaat gepaard met een expositie in het Vrijheidsmuseum in Groesbeek.In Duitsland vanaf 1933 en in Nederland vanaf 1940 werden 'asocialen' opgepakt en naar kampen gestuurd. Onder deze groep vielen onder anderen daklozen, kruimeldieven, sekswerkers en verslaafden, vertelt conservator Rense Havinga van het Vrijheidsmuseum. "Maar het ging ook om mensen met een baan die voor een eenmalige klein vergrijp direct naar een concentratiekamp werden gestuurd. Zonder verder politieonderzoek of tussenkomst van een rechter."'Eugenetische vervolging' Tweeënhalf jaar geleden besloten Havinga en zijn team onderzoek te doen naar deze slachtoffers en naar de redenen waarom ze werden gearresteerd. "We wisten dat de groep bestond, maar er was in Nederland weinig over bekend", vertelt Havinga. "Dit is het eerste Nederlandse onderzoek naar de als 'asociaal' vervolgden, waarmee wij een eerste fundament hebben gelegd voor inzicht in wat er gebeurd is. Andere onderzoekers kunnen hierop voortbouwen."In Nederland is er, in vergelijking met Duitsland, veel administratie beschikbaar uit die tijd. Havinga en zijn team zijn er daardoor achter gekomen dat in Nederland ongeveer 2700 mensen als asocialen zijn gedeporteerd. In Duitsland ging het om zo'n 40.000 tot 60.000 mensen. Dat is een schatting, omdat er in Duitsland veel meer administratie is vernietigd.“ Het was in feite een makkelijke manier om van mensen af te komen.Rense Havinga, conservator Vrijheidsmuseum "In Duitsland werden deze mensen vervolgd, omdat zij niet zouden bijdragen aan een sterk Duits volk. Het ging in feite om een eugenetische vervolging, de zogenaamde 'minderwaardigen' uit een volk verwijderen om de genetische samenstelling van een populatie te verbeteren", aldus Havinga. "De nazi's wilden niet dat deze mensen zich zouden voortplanten. De bezetters hebben niet geprobeerd om het Nederlandse volk genetisch te verbeteren, dat was niet hun prioriteit."Toch vond ook in Nederland wel 'eugenetische vervolging' plaats. Uit het onderzoek is gebleken dat het in Limburg en Noord-Brabant vaak ook ging om vervolging wegens zogenoemde minderwaardigheid. In de rest van Nederland lijken mensen vooral uit gemakzucht als asocialen te zijn opgesloten. "Het is moeilijk te zeggen waarom dit gedaan is, maar de logische verklaring is dat deze manier van werken zorgde voor weinig papierwerk en er geen rechter aan te pas kwam", vertelt Havinga. "Het was in feite een makkelijke manier om van mensen af te komen.