Amsterdam, 'de Hongerwinter'

Geschiedenis

Het monument aan de Oostenburgergracht in Amsterdam herinnert aan de hongerwinter van 1944-1945 en aan de inspanningen van het Interkerkelijk Comité om de Amsterdamse bevolking van voedsel te voorzien.

In november 1944 ontving Jac. Kortenhoeven uit Groningen een brief van zijn neef, Jan de Graaff, evangelist op Oostenburg in Amsterdam. Deze schreef over de hongersnood op de oostelijke eilanden en vroeg om een botter met spek en eieren. Kortenhoeven liet de brief aan dominee Kloek lezen, die hierop een actie heeft gestart. Hij ging 55 dorpen aan de Fries-Groningse grens langs en verzamelde voedsel voor de Amsterdamse Eilandbevolking.

Er werd een Interkerkelijk Comité in het leven geroepen, dat zijn intrek nam in het wijkgebouw van de Nederlands Hervormde Gemeente aan de Oostenburgergracht. De Amsterdamse ambtenaren L. Sanders en J. Bergveld zetten zich in om aan schepen te komen en zorgden voor de nodige papieren. De kerkgenootschappen op de eilanden stelden zich financieel garant.

De centrale keuken in Amsterdam die voedsel aan de bevolking verstrekte ontving 75.000 gulden van het Interkerkelijk Comité om maaltijden voor de Amsterdamse schoolkinderen te bereiden. De benodigdheden werden door het Comité vanuit Friesland en Groningen aangeleverd. Een enkele keer dreigde de bezetter in te grijpen, maar telkens wisten de eilanders problemen te omzeilen. Er werden distributiebonnen geleverd door het verzet, waarmee bij de centrale keukens extra voedsel gehaald kon worden. Toen het sterftecijfer onder ouderen en zuigelingen steeg, kwam het Comité ook voor hen in actie. Er werd ruim 90.000 liter pap verstrekt.

Na de bevrijding kreeg het Interkerkelijk Comité de beschikking over een kamp in Appelscha. Daar konden van 12 juni tot 25 augustus 750 kinderen naartoe om aan te sterken. Nog eens 400 kinderen werden ondergebracht bij burgers in Harlingen.

Onthulling
Het monument is onthuld in 1947.

Info

Vorm en materiaal
Het monument 'De Hongerwinter' te Amsterdam is een natuurstenen reliëf van een hardwerkende mannenfiguur op een boot. Aan de oever staat een vrouw met twee kinderen voor de ingang van haar huis.

Tekst
De tekst op het reliëf luidt:

'INTERKERKELIJK COMITÉ 1945
WAT LIEFDE SAMENBRACHT
IN 'T JAAR VAN BARRE NOOD,
HEEFT MENIG OUDER EN KIND
GERED VAN HONGERDOOD.

DIT MONUMENT VERTOLKT
DE DANK VAN HEEL DE BUURT.
DANK, DIE IN 'T HART VAN GOD
IN EEUWIGHEDEN DUURT'.

Symboliek
Het monument symboliseert de hongerwinter van 1944-1945.

Wijziging
Eind 2008 is het reliëf in opdracht van de gemeente Amsterdam verwijderd en door Van Milt Restaurateurs gerestaureerd. Het origineel hangt thans in de Oosterkerk. Buiten bevindt zich een replica.

Overige info

Locatie
Het monument bevindt zich in de Oosterkerk aan de Kleine Wittenburgerstraat in Amsterdam. De kopie hangt aan de gevel van deze kerk aan de zijde van de Wittenburgergracht.

Bronnen

• Om nooit te vergeten - Amsterdamse monumenten en gedenktekens ter herinnering aan de Tweede Wereldoorlog van Mies Bouhuys en Boris Klatser. (Bussum, Produktie Uitgeverij Thoth, 1995). ISBN 90 6868 124 9;
• Vertel de verhalen van Frans Heddema en Margit Willems, uitgegeven door Stadsdeel Amsterdam-Centrum (2005). ISBN 90-9019166-6;
• Website Buitenbeeldinbeeld.nl.