Assen, 'Joods grafmonument' (1)

Geschiedenis

Het 'Joods grafmonument' in Assen is opgericht ter nagedachtenis aan Joodse Assenaren die op 2 oktober 1942 tijdens een razzia door de bezetter werden opgepakt en op transport werden gezet naar het doorgangskamp Westerbork vanwaar zij gedeporteerd zijn naar de concentratie- en vernietigingskampen. Ook andere omgekomen Joodse (oud-)inwoners van Assen en nabije omgeving worden met het monument herdacht.  

Op 2 oktober werden 234 Joodse inwoners van Assen tijdens een razzia opgepakt. Tegelijkertijd werden alle werkkampen waar voornamelijk Joodse mannen, ook uit Assen, gevangen zaten leeggehaald. In de weken daarna werden de uit Assen opgehaalde Joden, samen met hun familieleden uit de werkkampen, op transport gezet naar de vernietigingskampen in Polen, waar ze werden omgebracht. In totaal zijn tussen de 380 en 390 inwoners van Assen tijdens de Tweede Wereldoorlog omgekomen. Enkele tientallen hebben de oorlog overleefd. Onder meer door onder te duiken. De tekst op het monument maakt melding van meer dan “500 zonen en dochteren onzer gemeente”. De heer Ridderbos van de website joodsebegraafplaatsen.nl zegt hierover: “Joodse nabestaanden hebben mij uitgelegd dat dit getal de som is van de Joodse inwoners van Assen plus de leden van de Joodse gemeente Assen, die in de regio woonden en van kinderen uit Joodse gezinnen die een tijdlang wel te Assen woonden, maar inmiddels naar het Westen vertrokken waren”. 

De namen van de 189 Joodse Assenaren die op de gedenkplaten staan vermeld luiden:

J. S. Hiegenlich en echtg., Fam. J.S. Hiegentlich, Fam. I. de Jong, Fam. I. de Jong, Fam. I. de Jong, Fam. M. de Jong, M. de Jong en echtg. en zoon Leo, Fam. M. de Jong, Fam. H. de Jong, Fam. J. Kats, Mej. H. Kolthoff, J.M.S. Kolthoff, S.B. Kolthoff, Fam. N. Kropveld, Ph. V.d. Laan en echtg., Wed. B. de Lange, Fam. A. Leezer, H. Levie, Fam. Magnus, J.B. Levie, B. Levie en echtg., Wed. G. Levie, J. Levie en echtg., I. Levie en echtg., Wed. I. Levie,J. Levie en echtg. en zoon Daniël, H.en R. Levie, S. Levie, Fam W. Levie, M. de Levie en echtg., B. Lezer, B. Leezer, Fam. J. Lezer, J.M. Lezer en echtg., kinderen Mozes en Rika,M. Lezer, mevr. B. Meijer van Vriesland, Fam. N. Bloemendal, Fam. S. Bronnet, Fam. L. Behr, Fam. S. Behr, Fam. I.H. ter Berg, Mevr. M.S. Boekbinderen zoon Salo, Wed. N. ten Brink, Fam. F. Cohen, Fam. J. Cohen, N.M. Cohen en echtg., L. van Dam en echtg., Docht. Antoinette en Rozetta en kl.docht. Henriëtte, Fam. B. van Dantzig, 

Fam. M. van Dantzig, Meta Cohen, S. van Dam en echtg. kind. Esther en Bennie, Fam. H. Denneboom, Wed. I. Denneboom, Fam. M. Denneboom, Fam. Elshof, Fam. I.S. Fischler, J.A. Frijda en echtg., Mevr. M.J. Gans en zoons Abraham en Johan, D. van Gelder, H. Godschalk en echtg., Fam. J.S.M. Godschalk, Fam. N.J.S. Godschalk, Fam. A. v.d. Horst, Fam. K. Hecht, M. Heckscher en echtg., Fam. J.S. Hiegentlich, Wed. J. Hiegentlich, Wed. M. Engersen zoon Abraham, B. Gottfriedt, Fam. H. Polak, Fam. Ph. Polak, Fam. S. Polak, Fam. Reinheimer, Fam. A. v. Rhijn, Fam. M.E. v. Rhijn, Fam. M. Rozeveld, Fam. Wed. N. Rozeveld, Fam. M.A. Samson, Wed. v.d. Sluis, A.A. Stern en echtg. en dochter Leny, A Stern en echtg. en dochter Eva, Fam. Wed. J. Stoppelman, J. van Tijn en echtg. en zoon Comprecht, Fam. I. van Spier, Fam. E. Potsdammer, Mevr. A. Vos, L. Vos, Fam. M. Vos, M. Vos en echtg. zoons Levie en Gerard, J. Vos, Fam. Wed. J. Vos, 

Mej. C de Vries, Fam. L. de Vries, Fam. I. Waaker, Wed. J. Wolf, Fam. S. Wolf, S.J. Wolf en echtg. en dochter Erna, Fam. H. Zuidema, Fam. Wed. B. v. Zuiden, Fam. M. v. Zuiden, Mej. G. Frijda, Fam. D. Magnus, Fam. J. Magnus, Fam. J. Magnus, J. Magnus en echtg. en dochter Roza, S. Matthijse en echtg., Fam. B. Meijer, Wed. L. Nathans, C. Nathans en echtg. en kind. Karel en Carla, Fam. Wed. N. Nathans, Fam. J. Nathans, Fam. M. Nieweg, Wed. H. Nijstad, Fam. J. Nijstad, Fam. M.J. Nijstad, Dames H. en R. Nijveen, Wed. I. Nijveen, Mevr. M. Meijer kind. Jozef, Salomon, Sara, Johanna, Fam A. Nijveen, Dam. I. Nijveen, Dam. M. Nijveen, Dam. S. Nijveen, Wed. D. Nijveen, S. Nijveen en echtg. en zoon Daniël, Fam. W. Ochs, Fam. A. v. Oosten, Wed. A. v. Oosten kind. Leo en Anna, Fam. E en R.v. Oosten, Mej. F. v. Oosten, Fam. J. v. Oosten, Fam. M. v. Oosten, Fam. B. v. Oosten, S.A. v. Oosten en echtg., Fam. N. Overweg, I. Nathans, Fam. Schaap (er wordt één familie Schaap genoemd op het monument, het betreft echter twee gezinnen: Fam. A. Schaap en Fam. B. Schaap) en Ph. Stern.

Vermoedelijk waren zij lid van de Asser kille.

Op het monument staan de namen van enkele slachtoffers anders vermeld dan in het Digitaal Joods Monument.

Oprichting
De oprichting was het initiatief van de 25 Joodse Assenaren die de Tweede Wereldoorlog hebben overleefd.

Onthulling
Het monument is onthuld in 1951. De Nederlandse Oorlogsgravenstichting beheert 33 graven van Joodse oorlogsslachtoffers die hier begraven zijn. Drie van deze graven zijn voorzien van een standaard grafsteen.

Info

Vorm en materiaal
Het 'Joods grafmonument' in Assen is een witte natuurstenen gedenkzuil, bekroond met een davidster. Aan weerszijden van de zuil bevinden zich twee gedenkplaten.

Tekst
De tekst op de zuil luidt:

'WIJ BLIJVEN GEDENKEN
DE OVERLEDENEN IN WESTERBORK,
EN DE WEGGEVOERDEN NAAR
DE CONCENTRATIEKAMPEN.
MEER DAN 500 ZONEN EN DOCHTEREN
ONZER GEMEENTE.

IN DE JAREN 5700-5705
1945-1940.'

Boven deze Nederlandse tekst is een Hebreeuwse versie aangebracht.

De vier gedenkplaten bevatten de namen van 189 Joodse oorlogsslachtoffers.

Digitaal Joods Monument
De joodse oorlogsslachtoffers die op dit gedenkteken vermeld staat, zijn tevens opgenomen in het 'Digitaal Monument Joodse Gemeenschap in Nederland'. Hierin vindt u meer informatie over deze personen met waar mogelijk een korte biografie, familierelaties en adresgegevens.

Onder het kopje 'Geschiedenis' op deze pagina kunt u op de persoonsnaam klikken om doorverwezen te worden naar het Digitaal Joods Monument.

Overige info

Locatie
Het monument bevindt zich op de Joodse begraafplaats 'Twijfelveld', gelegen aan de rand van het Asser Bos. Naast dit gedenkteken bevindt zich een tweede oorlogsmonument.

Bronnen

• Gemeente Assen;
• Assen Historische Vereniging van maart 2000;
• Inventarisatieproject Sporen van de Tweede Wereldoorlog in Drenthe (uitgevoerd door het Erfgoedhuis van Drenthe in opdracht van de provincie Drenthe);
• Joodse oorlogsmonumenten in de provincie Drenthe van H. Hamburger en J.C Regtien, met medewerking van Fr. van Echten (Bedum, Uitgeverij Profiel, 1999). ISBN 90 5294 192 0; 
• Dhr. J. Ridderbos;
• De Joodse gemeente van Assen door G.C. Hovingh op joodsebegraafplaatsassen.nl.