Axel, monument op het Szydlowskiplein

Geschiedenis

Het monument op het Szydlowskiplein herinnert de inwoners van Axel (gemeente Terneuzen) aan de bevrijding van de stad op 19 september 1944 door troepen van het 10e Regiment Poolse Dragonders, onder leiding van kolonel dr. Zdzislaw Matthieu Szydlowski, 'de bevrijder van Axel'.

Op 6 juni 1944 landden de geallieerden in Normandië. Na D-Day (decision-day, ofwel de dag van de beslissing) rukten de geallieerde troepen op in noordelijke richting. Op 12 september overschreden Amerikaanse troepen de Nederlandse grens. De opmars leek niet meer te stuiten. Operatie 'Market Garden' volgde, een groot offensief van 17 tot 26 september 1944 waarmee de geallieerden een bruggenhoofd over de grote rivieren in Nederland wilden veroveren door met luchtlandingstroepen in een bliksemsnelle aanval bruggen in Noord-Brabant en Gelderland veilig te stellen en met grondtroepen over deze bruggen op te rukken naar het IJsselmeer. Bij de Amerikanen verliep alles vrij goed. De bruggen over de Maas en het Maas-Waalkanaal bij Heumen en de meeste bruggen in de omgeving van Eindhoven vielen in hun handen en na harde strijd ook de Waalbrug bij Nijmegen. Maar de Rijnbrug bij Arnhem bleek een brug te ver. De Engelse para's werden verrast door Duitse pantsertroepen en moesten zich onder zware verliezen terugtrekken in de Betuwe. Nadat de Slag om Arnhem werd verloren, is de aanval gestokt. 

Zeeuws-Vlaanderen
Ondertussen woedde er van 16 september tot 2 november 1944 een zware strijd in Zeeuws-Vlaanderen, waar de bezetter zich met hand en tand verzette. Dit had grote verwoestingen tot gevolg. 

Axel werd bevrijd door Poolse troepen van de Eerste Poolse Pantserdivisie. De strijd duurde vier dagen. De beslissende aanval ten oosten van Axel werd ingeleid met zwaar artillerievuur. De stadhuistoren werd daarbij door een granaatinslag beschadigd. In het gat werd een jaar later een gedenksteen aangebracht. Op 17 september 1945 zijn bij het forceren van het kanaal Axel-Hulst 25 Poolse soldaten om het leven gekomen.

Onthulling
Het monument werd op 17 september 1959 onthuld door Generaal Maczek.

Info

Vorm en materiaal
Het monument op het Szydlowskiplein in Axel (gemeente Terneuzen) is een stenen gedenkbank. Op de bank is een bronzen reliëf met het portret van de Poolse kolonel dr. Zdzislaw Matthieu Szydlowski aangebracht.

Wijziging
Het reliëf was oorspronkelijk van zandsteen.

Overige info

Bronnen

• Van obelisk tot oorlogsgraf - Kleine monumenten en ornamenten in Zeeland, deel 2 van Jan J.B. Kuipers en Peter Sijnke (Provincie Zeeland, oktober 2002). ISBN: 90-71565-70-x;
• Gdynia Museum Axel.