Breda, Pools Militair Ereveld
Geschiedenis
Het Pools Militair Ereveld in Breda herinnert aan 161 gesneuvelde Poolse militairen van de 1e Poolse Pantserdivisie die op 29 oktober 1944 de stad heeft bevrijd.
De Bredase bevolking zag op 17 september 1944 een enorme luchtvloot over de stad vliegen. Deze vloot was op weg naar het oosten van het land om de bruggen bij Nijmegen en Arnhem in handen te krijgen als onderdeel van operatie 'Market Garden'. Eind september was de 1e Poolse Pantserdivisie, een onderdeel van het Canadese Legerkorps, doorgedrongen tot het noorden van Vlaanderen, boven Antwerpen. Zij bevrijdden achtereenvolgens Merksplas, Baarle Nassau en Baarle Hertog. Op 5 oktober volgde de bevrijding van Alphen. Een periode van wachten brak aan en Breda bereidde zich voor op een hevige strijd.
De Poolse generaal Stanisław Maczek besloot om de aandacht te verleggen naar het gebied tussen Alphen en Baarle. Hij bereikte de weg Breda-Tilburg, om de troepen die zich op Tilburg hadden geconcentreerd te ontlasten. De Duitsers vreesden dat Maczek via Gilze en de Langstraat zou doorstoten naar het Hollands Diep en zo de Duitse troepen in West-Brabant zou afsnijden van de hoofdmacht van de Duitsers en de mogelijkheid tot terugtrekken zou beperken.
Op vrijdag 27 oktober 1944 bereidde de Poolse divisie een grootscheepse aanval richting Breda voor. Er werd begonnen met artilleriebeschietingen op Breda. In de stad staken de Duitsers 'De Ypelaer' aan de zuidkant van de stad en het postkantoor aan de noordkant van de stad in brand. 's Avonds hoorde men een luidde ontploffing toen aan de oostelijke kant van Breda ook een kerktoren werd opgeblazen. 's Nachts was het slapen voor de inwoners onmogelijk door het geknal van de granaten.
Een aantal leden van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten wisten de binnenstad van Breda te bereiken en vertelden dat het Ginneken en de aangrenzende stadsdelen al bevrijd waren. Na een kort maar hevig gevecht aan de Wilhelminabrug trokken de Duitsers zich terug naar de overkant van het Wilhelminakanaal. In een triomftocht trokken de Polen door de binnenstad. De Duitsers beschoten de stad nog een aantal dagen met artillerie. Totdat de Polen besloten een enorm artilleriebombardment uit te voeren, met succes. Breda was bevrijd.
Generaal Stanisław Maczek heeft de oorlog overleefd. Hij overleed op 102-jarige leeftijd en werd in 1994 overeenkomstig zijn wens bij zijn mannen in Breda begraven. In 2005 werden op het ereveld nog vijf militairen herbegraven. Het ging om de vijf bemanningsleden van een bommenwerper van het Poolse Squadron 300 die op 13 juni 1944 werd neergeschoten. Het vliegtuigwrak werd in 1998 vlak voor de kust bij Wijdenes ontdekt. 26 soldaten liggen op het ereveld begraven onder een schuilnaam. Polen was destijds bezet door de Duitsers, maar het Poolse leger was nog steeds actief in het buitenland. Ter bescherming van de achtergebleven familie in Polen droegen de militairen schuilnamen.
Openstelling
Het Pools Militair Ereveld is opengesteld op 24 juni 1963.
Info
Vorm en materiaal
Het Pools Militaire Ereveld in Breda (gemeente Breda) herbergt het stoffelijke overschot van 161 Poolse militairen. Bij elk graf is een kruisvormige zerk van witte natuursteen geplaatst. Op het ereveld is een kruis van witte natuursteen geplaatst. Het kruis is geplaatst op een verhoging, waar traptreden van zwarte natuursteen naar toe leiden. Op het kruis is het embleem van de 1e Poolse Pantserdivisie aangebracht. Aan weerszijden van het kruis bevinden zich vier gedenkstenen van witte natuursteen. Op het ereveld staan tevens twee informatieborden met zowel een Nederlandse als Poolse tekst.
Teksten
De tekst op het kruis luidt:
'ZA
NASZĄ I WASZĄ
WOLNOŚĆ
VOOR UWE EN ONZE
VRIJHEID.'
De tekst op het eerste informatiebord luidt:
' POOLS MILITAIR
EREVELD BREDA
HET POOLS MILITAIRE EREVELD WERD OP 24 JUNI 1963 GEOPEND. HIER
LIGGEN IN NEDERLAND TIJDENS DE TWEEDE WERELDOORLOG GESNEUVELDE
POOLSE MILITAIREN BEGRAVEN.
ZIJ BEHOORDEN OORSPRONKELIJKE TOT DE EENHEDEN VAN DE POOLSE
LAND- EN LUCHTMACHT DIE IN SEPTEMBER 1939 NA DE OVERWELDIGING VAN
POLEN DOOR HET DUITSE LEGER UITWEKEN NAAR FRANKRIJK, WAAR OOK DE
POOLSE REGERING HAAR TOEVLUCHT HAD GEZOCHT.
NA DE CAPITULATIE VAN HET FRANSE LEGER IN JUNI 1940 SLAAGDEN DE
POOLSE MILITAIREN ER OPNIEUW IN AAN DUITSE KRIJGSGEVANGENSCHAP
TE ONTKOMEN.
ZIJ WISTEN VIA SPANJE EN GIBRALTAR ENGELAND TE BEREIKEN.
DAAR FORMEERDEN ZIJ O.M. DE 1E POOLSE PANTSERDIVISIE ONDER
COMMANDO VAN DE TOENMALIGE BRIGADE-GENERAAL STANISLAW MACZEK
EN DE 1E POOLS ONAFHANKELIJKE PARACHUTISTENBRIGADE.
NA DE LANDINGEN IN NORMANDIË in juni 1944 BEVOCHTEN DEZE POLEN
MET DE GEALLIEERDEN DE BEVRIJDING VAN WEST-EUROPA.
IN NEDERLAND STREDEN ZIJ IN ZEEUWS-VLAANDEREN, WEST-BRABANT,
IN DE SLAG OM ARNHEM EN IN DRENTHE EN GRONINGEN. MEER DAN 500
GESNEUVELDE POOLSE SOLDATEN EN VLIEGERS VONDEN IN ONS LAND HUN
LAATSTE RUSTPLAATS, 161 VAN HEN HIER IN BREDA, DAT OP 29 OKTOBER
1944 DOOR DE 1E POOLSE PANTSERDIVISIE WERD BEVRIJD.
GENERAAL S. MACZEK HEEFT DE OORLOG OVERLEEFD EN WERD CONFORM
ZIJN WENS OP 23 DECEMBER 1994 OP DIT EREVELD BEGRAVEN.'
De tekst op het tweede informatiebord luidt:
' POOLS MILITAIR EREVELD
OVERZICHT VAN DE HIER BEGRAVEN POOLSE MILITAIREN
VAN DE EERSTE POOLSE PANTSERDIVISIE
VAN GENERAAL MACZEK
DIE TIJDENS DE TWEEDE WERELDOORLOG
EEN SCHUILNAAM HEBBEN AANGENOMEN.
DE SCHUILNAMEN OP DE GRAFTEKENS ZULLEN
IN DE LOOP DER TIJD
DOOR DE OORLOGSGRAVENSTICHTING
WORDEN VERVANGEN DOOR DE FAMILIENAMEN.
TER WILLE VAN DE NABESTAANDEN EN GEÏNTERESSEERDEN
VOLGT HIERONDER DE HISTORISCHE TOEDRACHT.
OMDAT HET DUITSE LEGER
TUSSEN 1939 EN 1942
VEEL SOLDATEN HAD VERLOREN
ONTSTOND ER EEN GROOT TEKORT AAN MANSCHAPPEN.
DAAROM WERDEN POOLSE JONGENS
IN DE DOOR HET DUITSE LEGER BEZETTE POOLSE GEBIEDEN
VERPLICHT OM IN DUITSE DIENST TE TREDEN.
VEEL VAN DEZE POLEN VERKOZEN ECHTER TE VECHTEN
TEGEN HET DUITSE LEGER.
DOOR OVER TE LOPEN OF DOOR ZICH OVER TE GEVEN
ZIJN DEZE SOLDATEN
BIJ DE EERSTE POOLSE PANTSERDIVISIE TERECHT GEKOMEN.
OMDAT DE ACHTERBLIJVENDE FAMILIE
GEVAAR KON LOPEN BIJ EVENTUELE KRIJGSGEVANGENSCHAP,
NAMEN DEZE POOLSE SOLDATEN EEN SCHUILNAAM AAN.
DE BIJ DE KRIJGSHANDELINGEN
GESNEUVELDE EN HIER BEGRAVEN POLEN,
WAAROP DEZE TOEDRACHT BETREKKING HEEFT,
ZIJN HIERNAAST MET EEN FAMILIENAAM
EN EEN SCHUILNAAM WEERGEGEVEN.'
Hiernaast staan de familie- en schuilnamen van 26 Poolse militairen.
Symboliek
Het kruis is niet alleen een symbool van het christelijke geloof, maar herinnert tevens aan het offer dat de oorlogsslachtoffers brachten voor een leven in vrijheid.
Overige info
Locatie
Het ereveld maakt deel uit van de begraafplaats 'Zuilen', gelegen aan de Ettensebaan te Breda.
Bronnen
- Stichting Dodenherdenking Breda;
- Wikipedia;
- Website BCV Polonia Breda.