Gijsselte, monument 'Kamp Gijsselte'

Geschiedenis

---

Het monument 'Kamp Gijsselte' in Gijsselte (gemeente De Wolden) is opgericht ter nagedachtenis aan ongeveer 200 joodse dwangarbeiders die vanaf begin 1942 tot 2 oktober van dat jaar in dit werkkamp ondergebracht waren.

Kamp Gijsselte werd in 1938 gebouwd als werkverschaffingskamp voor Amsterdamse werklozen. Zij werden aangesteld voor ontginningswerk. Tijdens de bezettingsjaren kwam Kamp Gijsselte onder Duits bewind te staan. Binnen de voormalige gemeente Ruinen waren er vier kampen: Ruinen, Echten, Stuifzand en Gijsselte. Het kamp in Gijsselte had met 240 plaatsen de grootste capaciteit. Begin 1942 moesten de Amsterdamse arbeiders plaats maken voor ruim 200 joodse dwangarbeiders, die opdracht kregen de heide te ontginnen en paden aan te leggen. De werkzaamheden werden uitgevoerd onder toezicht van de Heidemij. Roelof Wever uit Ruinen was als twaalfjarige getuige van de omstandigheden waarin de joodse dwangarbeiders zich bevonden. Samen met zijn vader en broer ging hij langs de deuren van de dorpsbewoners om voedsel in te zamelen voor de dwangarbeiders.
‘Het waren maar kleine beetjes: een paar gekookte aardappels, een half brood. We legden het onopvallend neer in een kruiwagen of op een afgesproken plek in het bos. De Duitsers mochten er geen lucht van krijgen. De mannen waren met het kleinste pakketje eten blij. Als ik ooit heb gezien dat honger rauwe bonen zoet maakt, dan was het toen. Ik wist dat het niet zonder risico was om voedsel te brengen. Wat we deden was gevaarlijk, maar we stonden er niet bij stil.’

Op 2 en 3 oktober 1942 zijn alle joodse dwangarbeiders naar Kamp Westerbork overgeplaatst, van waaruit zij naar de concentratiekampen in Duitsland en Polen zijn gedeporteerd. De meesten keerden niet terug.

Oprichting
De oprichting van het monument was een initiatief van een werkgroep, bestaande uit Roelof Wever, Piet Bruins, Ger van der Veen, Jan Mansier en Roely Hofman-Tiemens.

Onthulling
Het monument is onthuld op 10 april 2008 door de Amersfoortse rabbijn Jacobs. Tijdens de onthulling riep hij op het begrip vrijheid op de juiste waarde te schatten: ‘Pas als we weten dat er meer is dan de afgod ik, dan is vrijheid zinvol. We moeten even niets leren van dit monument. Alleen even stilstaan en denken aan hen wier namen we niet eens kennen’.

Info

---

Vorm en materiaal
Het monument 'Kamp Gijsselte' in Gijsselte (gemeente De Wolden) is een zwerfkei met plaquette.

Tekst
De tekst op de plaat luidt:

'TER HERINNERING AAN HET JOODSE WERKKAMP
DAT HIER GEVESTIGD WAS.

VANAF BEGIN 1942 - TIJDENS DE TWEEDE WERELDOORLOG-
WERDEN JOODSE LANDGENOTEN IN WERKKAMPEN
ONDERGEBRACHT OM DWANGARBEID TE VERRICHTEN.
IN DE NACHT VAN 2 OP 3 OKTOBER 1942 WERDEN ZIJ
ALLEN NAAR KAMP WESTERBORK EN VAN DAAR NAAR
DE VERNIETIGINGSKAMPEN GEDEPORTEERD.
SLECHTS WEINIGEN KEERDEN TERUG.'