Gorinchem, 'Joods monument'

Geschiedenis

Het 'Joods monument' in Gorinchem is opgericht ter nagedachtenis aan de zeventig joodse medeburgers die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de bezetter zijn gedeporteerd naar concentratiekampen en niet terugkeerden.

De namen van de slachtoffers luiden:

F.I. Adler, J. van Bueren, M. van Bueren–Stad, B. van Bueren, H. van Bueren, A. van Dam, B. van Dam–Kleinkramer, B. Elkerbout–Bloemendal, H. Feilchenfeld, S.J. Gerber, F.L. Gerber, G. den Hartog, A.W. Kalker, I.S. Kalker, I.M. Kalker, E.R. Kalker, L. Kalker, M.L. Kalker, C. Kalker–Kalker, R. Kalker–Kalker, E. Kalker–Ledermann, E.S. Ledermann–Bodenheimer, L. Leviticus, J.J.I. Lewi, P. Lewi, L. Mansbach, B.H. Mansbach, R. Mansbach–Eichengrun, B. Meijer, J.E. Meijer, J. Meijer, H. Meijer–Hes, B. Meijer–van Vriesland, D.J. Menasse, E. Menasse–Hammerschlag, S.M. Menasse, P. Polak, J.M. Polak, M.S. Polak, S.I. Polak, F.B. Polak–Polak, E. Raphael, J. Raphael–Dreyfuss, E. Sachs–Sussmann, O. Sachs, M.A. van der Staal, S.F. van Straten, M. van Straten–Polak, M. van Straten, B. van Straten–Polak, J. Sussmann, E. Sussmann–Selig, A.J. van Vriesland, E. van Vriesland, J. van Vriesland, J.A. van Vriesland, J.P. van Vriesland, L. van Vriesland, S.P. van Vriesland, S. van Vriesland, E.B. van Vriesland–Danielson, S. van Vriesland–Kleinkramer, V. van Vriesland-de Vries, R. de Vries–van Straten, E. Vos, P. Vos, P.J. Vos en R.M. Vos–van Vriesland.

Oprichting
De oprichting was een initiatief van de Stichting Joods Gedenkteken Gorinchem. Het gedenkteken werd grotendeels gefinancierd door particulieren.

Onthulling
Het monument is onthuld op 2 mei 1989 door Jacob Cohen (overlevende van de joodse gemeenschap) ter gelegenheid van Jom Hashoa: de dag waarop internationaal alle joodse slachtoffers van de Holocaust worden herdacht. Op 11 april 1990 droeg de Stichting Joods Gedenkteken het monument officieel over aan de gemeente Gorinchem. De nieuwe uitvoering is onthuld op 13 februari 1996. Tijdens deze plechtigheid werden de 70 namen van de joodse slachtoffers opgelezen door evenzoveel leerlingen van de Anne Frankschool, die nu deel uitmaakt van de Meander Scholengemeenschap. Verder werd gesproken door burgemeester P. IJssels en rabbijn L.J. van de Kamp.

Info

Vorm en materiaal
Het 'Joods monument' in Gorinchem is een menora van Carrara-marmer. De menora is verankerd in een paneel van rode baksteen. Rechts hiervan staat in een flauwe hoek een identiek paneel, waarop een bronzen plaquette is bevestigd. In de bestrating is in spiegelbeeld een liggende menora te zien. Achter de panelen is een met wit cement bestreken betonnen muur geplaatst. De menora is 2 meter hoog. De panelen zijn 2 meter 40 hoog, 1 meter 40 breed en 31 centimeter diep. De muur is 22 centimeter tot 1 meter 13 hoog, 25 meter lang en 40 centimeter tot 1 meter diep.

Tekst
De tekst op de plaquette luidt:

'2 MEI 1989
27 NIESAN 5749
JOM HASHOA

TER NAGEDACHTENIS AAN DE GORCUMSE
JOODSE GEMEENSCHAP, WAARVAN ZEVENTIG
MANNEN, VROUWEN EN KINDEREN IN DE
OORLOGSJAREN 1940-1945 WERDEN OMGEBRACHT

GEMAAKT DOOR TON KOOPS'.

Op de muur zijn in een marmeren band in alfabetische volgorde de namen van zeventig joodse oorlogsslachtoffers uit Gorinchem gegraveerd.

Symboliek
Een menora is het symbool van de constante goddelijke aanwezigheid. De liggende menora symboliseert de gedachte aan vermiste en verminkte personen. Van deze menora is de binnenste arm verwijderd om het perspectief van de kamppalen beter uit te laten komen. Met de twee panelen wordt een opengeslagen boek gesuggereerd.

Wijzigingen
Oorspronkelijk stond het monument aan de Blijenhoek, waar de synagoge heeft gestaan. In 1995 is het gedenkteken verplaatst naar het Melkpad, omdat de Blijenhoek is bebouwd. De nieuwe uitvoering is onthuld op 13 februari 1996.

Digitaal Joods Monument
De joodse oorlogsslachtoffers die op dit gedenkteken vermeld staan, zijn tevens opgenomen in het 'Digitaal Monument Joodse Gemeenschap in Nederland'. Hierin vindt u meer informatie over deze personen met waar mogelijk een korte biografie, familierelaties en adresgegevens.

Onder het kopje 'Geschiedenis' op deze pagina kunt u op een persoonsnaam klikken om doorverwezen te worden naar het Digitaal Joods Monument.

Overige info

Locatie
Het monument is geplaatst op het pleintje aan het Melkpad te Gorinchem.

Bronnen

• Gemeente Gorinchem;
• Gorinchem tijdens de bezetting 1940-1945 van A.J. Busch e.a. (Gorinchem, Historische Vereniging Oud-Gorcum, 1995).