Lübeck, 'Ramp op de Oostzee'
Geschiedenis
Het monument 'Ramp op de Oostzee' in Lübeck (deelstaat Sleeswijk-Holstein) is opgericht ter nagedachtenis aan de meer dan 7.000 slachtoffers die zijn omgekomen toen Britse bommenwerpers op 3 mei 1945 de schepen waarop zij zaten onder vuur namen. De slachtoffers waren afkomstig uit meer dan twintig landen. Onder hen ook Nederlanders.
Op 13 december 1938 werd, zo'n achttien kilometer ten zuidoosten van Hamburg,
het concentratiekamp Neuengamme geopend. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verbleven in het kamp ongeveer 106.000 mannen en vrouwen. Het hoofdkamp, dat 213.000 vierkante meter
groot is, ving de meeste mensen op. Maar over het hele gebied lagen nog 96 zogenaamde
buitenkampen die bestuurlijk gezien onder Neuengamme vielen.
De mensen in de kampen waren veelal joden, zigeuners, homoseksuelen en krijgsgevangenen.
Ook werden prostitues en Jehova's getuigen naar het kamp gedeporteerd. Neuengamme
bezat geen gaskamers of vergelijkbare methoden om mensen massaal van het leven te
beroven. Desondanks stierven er 55.000 mensen door ontberingen, zoals epidemieën en gebrek aan voedsel.
Naar Neuengamme werden ruim 5.500
Nederlanders gedeporteerd, onder wie honderden vroeg in de oorlog gearresteerde
communisten, anti-Duitse politiemensen en 661 mannen van de vergeldingsrazzia
van Putten. Van deze Nederlanders overleefden 600 mensen het kamp.
Na een bevel van SS-Reichsführer Heinrich Himmler, werden van 20 tot 26 april 1945 meer dan 9.000 gevangenen naar Lübeck verplaatst. Hier werden zij op 3 mei 1945 in schepen geladen en achtergelaten in de baai van Lübeck:4.600 op de Cap Arcona, 2.800 op de Thielbek en 2.000 op de Athen. Op deze
manier probeerden de nazi's het bewijs dat het concentratiekamp had bestaan te verdoezelen.
De drie schepen
voeren weg van Lübeck, in de Oostzee. Hier werden ze drie maal aangevallen door Britse bommenwerpers: de eerste
door het 184e Squadron vanuit Hustedt, het tweede door het 198 Squadron
vanuit Plantlünne en de derde door het 263e Squadron vanuit Ahlhorn. De Thielbek, voorzien van witte vlaggen
en zonder militaire taken, zonk in twintig minuten als gevolg van een Brits
bombardement. De Cap Arcona zonk ook, waarbij 90% van de passagiers omkwam,
veelal door verbranding.
Gevangenen die van de
zinkende schepen wisten te ontsnappen werden doodgeschoten vanaf rondvarende
schepen die SS'ers kwamen opvissen. Gevangenen die de oever wisten te bereiken
werden door patrouilles van de SS doodgeschoten. In totaal zijn er ruim 7.000
gevangenen om het leven gekomen. Circa 350 mensen overleefden de ramp. De bekendste
Nederlandse gevangene die bij de ramp om het leven is gekomen is de
fractieleider van de CPN in de Tweede Kamer Louis de Visser.
Overigens had de Zweedse regering de Britse regering gewaarschuwd dat er
gevangenen op schepen werden gebracht. Ook moeten Britse verkenningsvliegtuigen
de massale transporten van gevangenen hebben gezien. De Britse regering houdt
de archieven over het bombardement op de drie schepen tot 2045 gesloten. Dit
kan als indicatie gezien worden dat er iets zeer ernstigs te verbergen valt.
Onthulling
De plaquette is onthuld op 3 mei 1990.
Info
Vorm en materiaal
Het monument 'Ramp op de Oostzee' in Lübeck (deelstaat Sleeswijk-Holstein) in Duitsland is een plaquette.
Tekst
De tekst op de gedenkplaat is in het Duits en luidt:
'IN DAS
KONZENTRATIONSLAGER HAMBURG-NEUENGAMME VERSCHLEPPTEN GESTAPO UND
SS-SICHERHEITSDIENST 1940-1945 106.000 MANNLICHE UND WEIBLICHE HAFTLINGE AUS
UBER 20 LANDERN, 55.000 UBERLEBTEN DAS LAGER NICHT.
NACH EINEM
BEFEHL DES REICHSFUHRERS SS, HEINRICH HIMMLER, SOLLTE "KEIN HAFTLING LEBENDIG
IN DIE HANDE DES FEINDES FALLEN." VOM 20. BIS 26. APRIL 1945 SCHAFFTE DIE
SS-LAGERFUHRUNG MEHR ALS 9000 HAFTLINGE NACH LUBECK. HIER BEI DEM GETREIBESILO
WURDEN SIE AUF DIE SCHIFFE GEBRACHT:
4600 AUF DIE "CAP ARCONA"
2800 AUF DIE "THIELBEK"
2000 AUF DIE
“ATHEN”
AM 3. MAI 1945
GRIFFEN BRITISCHE JAGDBOMBER DIE SCHIFFE IN DER NEUSTADTER BUCHT AN. DIE "THIELBEK" SANK SOFORT, DIE "CAP ARCONA" GERIET IN BRAND UND KENTERTE. UBER
7000 HAFTLINGE FANDEN DEN TOD.'
De Nederlandse
vertaling van de tekst luidt:
'IN HET
CONCENTRATIEKAMP HAMBURG-NEUENGAMME WERDEN DOOR DE GESTAPO EN DE
SS-SICHERHEITSDIENST TUSSEN 1940-1945 106.000 MANNELIJKE EN VROUWELIJKE
GEVANGENEN UIT MEER DAN 20 LANDEN OPGESLOTEN.
NA EEN BEVEL
VAN SS-REICHSFUHRER, HEINRICH HIMMLER, MOCHTEN ER "GEEN GEVANENEN LEVEND IN
HANDEN VAN DE VIJAND TERECHTKOMEN." VAN 20 TOT 26 APRIL 1945 VERPLAATSTE DE
SS-KAMPLEIDING MEER DAN 9000 GEVANGENEN NAAR LUBECK. HIER BIJ DE GRAANSILO WERDEN
ZIJ IN SCHEPEN GELADEN:
4600 OP DE "CAP
ARCONA"
2800 OP DE "THIELBEK"
2000 OP DE "ATHEN"
OP 3 MEI 1945 WERDEN DE SCHEPEN DOOR BRITSE BOMMENWERPERS IN DE NEUSTADTER
BOCHT AANGEVALLEN. DE "THIELBEK" ZONK METEEN, DE "CAP ARCONA" RAAKTE IN BRAND
EN KENTERDE. MEER DAN 7000 GEVANGENEN KWAMEN OM HET LEVEN.'
Overige info
Locatie
De plaquette hangt op de muur van de graansilo aan de Vorwerker Hafen in Lübeck (deelstaat Sleeswijk-Holstein).
Bronnen