Leeuwarden, herdenkingsmonument in het Burmaniahuis
Artiest:Chris Fokma
Geschiedenis
Het herdenkingsmonument in het Burmaniahuis herinnert de inwoners van Leeuwarden aan het Friese verzet, dat tijdens de Tweede Wereldoorlog de telefoon van de bezetter heeft afgeluisterd.
In het Burmaniahuis was vroeger het kantoor van de verzekeringsmaatschappij 'Algemene Friesche' gevestigd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog nam het Sonderkommando van de Sicherheitsdienst zijn intrek in dit gebouw. Ruim zes weken heeft de bezetter hier vele verzetsmensen op wrede wijze verhoord. Bijvoorbeeld met behulp van de beruchte waterkist, waar slachtoffers verscheidene malen in werden ondergedompeld.
Toen de bezetter zijn interne telefoonsysteem wilde veranderen en de PTT opdracht gaf dit met spoed uit te voeren, heeft het Friese verzet het plan opgevat om de Sicherheitsdienst af te luisteren. Tijdens de werkzaamheden hebben de PTT'ers Jouke Miedema en Steven Wassenaar in het geheim microfoons in de telefoonhoorns van de SD'ers Albrecht, Gründmann en Voght geplaatst. Dit terwijl de SD'ers op nog geen twee meter afstand aan het werk waren. De bezetter had echter geen flauw vermoeden.
Vervolgens is in de buurt van het Burmania een afluisterpost gevestigd in een zorgvuldig gecamoufleerde ruimte achter boekhandel Wielenga in de Nieuwe Oosterstraat 9. Op 24 februari 1945 werd hier een sleuf gegraven over de volle straatbreedte. Onder een tentje van de Gemeentelijke Energiebedrijven (G.E.B.) laste de heer Bruinsma een nieuwe vijf-dubbellijns loodkabel. Dit terwijl hij belangstellend werd gadegeslagen door twee nietsvermoedende leden van de Grüne Polizei. De doorverbinding, die via de telefooncentrale aan de Tweekasmarkt moest lopen, werd verzorgd door de PTT'ers Bosma en Roukema. De geheime luisterpost heeft gefunctioneerd van 25 februari tot 15 april 1945 (de dag van de bevrijding van Leeuwarden).
Wanneer er tijdens de verhoren namen werden genoemd van mensen die direct gevaar liepen, werden koeriersters ingeschakeld om hen te waarschuwen. Meestal waren zij verkleed als vroedvrouw. De koeriersters moesten soms wel 100 kilometer fietsen.
Onthulling
Het monument is onthuld in 1995.
Info
Vorm en materiaal
Het herdenkingsmonument in het Burmaniahuis te Leeuwarden is een roestvrijstalen sculptuur, opgedeeld in vier afzonderlijke componenten.
Symboliek
Op het linker bovenkwadrant is een afbeelding van een waterkist te zien, die symbool staat voor het lijden. Tijdens verhoren werden slachtoffers door de bezetter verscheidene malen in de kist ondergedompeld. In het linker onderkwadrant staan telefoons afgebeeld. Het verzet had tijdens de bezetting in de telefoons van de SD'-ers Albrecht, Gründmann en Voght microfoons geplaatst. Het rechter bovenkwadrant staat symbool voor de geheime afluisterpost van het verzet. In het rechter onderkwadrant worden de koeriersdiensten weergegeven.
Overige info
Bron
Verzetsmuseum Friesland.
Voor meer informatie
Tekens aan de weg - Tekens aan de wand, C. Reitsma (Leeuwarden, 1980). ISBN 9033020009.