Oosterbeek, 'Air Despatch Memorial'

Geschiedenis

Het 'Air Despatch Memorial' in Oosterbeek (gemeente Renkum) is opgericht ter nagedachtenis aan 79 leden van het Air Despatch Squadron die tijdens de Slag om Arnhem zijn omgekomen. Tussen 17 en 25 september 1944 moesten zij de 1ste Airborne Divisie bevoorraden met materieel.

De Slag om Arnhem maakte deel uit van operatie 'Market Garden'. Operatie 'Market Garden' was een groot offensief van 17 tot 26 september 1944, waarmee de geallieerden vanuit België een bruggenhoofd over de grote rivieren in Nederland wilden veroveren. Luchtlandingstroepen moesten in een bliksemsnelle aanval bruggen in Noord-Brabant en Gelderland veiligstellen. Er werden drie complete divisies gedropt: de 101ste US Airborne Divisie bij Son (ten noorden van Eindhoven) en Veghel, de 82ste US Airborne Divisie bij Grave en Groesbeek (ten oosten van Nijmegen) en de 1ste Britse Airborne Divisie ten westen van Oosterbeek. Later volgde ook nog de landing van de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade bij Driel. Vanuit België moest het Britse 30e Corps via de veroverde bruggen oprukken naar het IJsselmeer.

Bij de Amerikaanse luchtlandingstroepen verliep alles vrij goed. De bruggen over de Maas en het Maas-Waalkanaal bij Heumen vielen in hun handen en na harde strijd ook de Waalbrug bij Nijmegen. Ook rondom Eindhoven vielen de bruggen grotendeels in handen van de Amerikaanse para’s.

Maar de Rijnbrug bij Arnhem bleek een brug te ver. Onder leiding van luitenant-kolonel John D. Frost slaagde het 2de bataljon van de 1ste Parachutisten Brigade van de 1ste Airborne Divisie erin om de noordelijke oprit van de oude Rijnbrug te bezetten en deze oprit tijdens de daaropvolgende strijd dagenlang onder controle te houden. De Engelse para's bij de Rijnbrug en rondom Oosterbeek werden echter verrast door Duitse pantsertroepen en moesten zich met zware verliezen overgeven. De landing van de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade bij Driel was te laat om nog van enige hulp te kunnen zijn aan de belegerde Engelse luchtlandingstroepen. Ook de opmars van het 30e corps liep ernstige vertraging op door onder andere aanvallen van in de haast samengestelde Duitse eenheden.

Nadat de Slag om Arnhem werd verloren, is de aanval gestokt. Wel was dankzij de samenwerking van Amerikaanse en Engelse soldaten een deel van Noord-Brabant en Gelderland in geallieerde handen terechtgekomen. Vanuit deze strook vrij gebied van Eindhoven naar Arnhem ('de Corridor' genoemd) werd in de maanden daarna de rest van Brabant bevrijd. Tijdens operatie 'Market Garden' zijn boven Nederland 35.000 parachutisten gedropt, waarvan circa 11.000 bij Arnhem zijn geland. Slechts 2400 man is het gelukt om na gevechten in Oosterbeek en Arnhem de Rijn terug over te steken naar de Betuwe. De overige soldaten raakten gewond, werden gedood of zijn krijgsgevangen gemaakt. In totaal zijn meer dan 17.000 militairen van de luchtlandings- en grondtroepen gesneuveld, gewond geraakt of vermist. Dit verliescijfer was hoger dan tijdens de invasie in Normandië (D-Day). 

Onthulling
Het monument is onthuld op 18 september 1994 door generaal sir John Hackett.

Info

Vorm en materiaal
Het 'Air Despatch Memorial' in Oosterbeek (gemeente Renkum) is een gemetselde gedenksteen, bestaande uit drie panelen. Het middenpaneel bestaat uit een in natuursteen uitgehakte parachute met bevoorradingsmanden en de insignes van de Royal Army Service Corps en de Airborne Forces. In de parachute is een bronzen Dakota aangebracht. Aan de onderkant van het middenpaneel is een bronzen plaquette bevestigd. Op de zijpanelen zijn bronzen plaquettes aangebracht.

Tekst
De tekst op de plaquette van het middenpaneel luidt:

'DEDICATED TO THE MEMORY OF THE AIR DESPATCHES OF THE TOYSL ARMY SERVICE CORPS WHO, TOGETHER WITH AIRCREW OF THE ROYAL AIR FORCE AND THE ROYAL CANADIAN AIR FORCE, GAVE THEIR LIVES IN VALIANT ATTEMPTS TO RESUPPLY THE AIRBORNE FORCES DURING THE BATTLE OF ARNHEM (OPERATION MARKET GARDEN)
18TH - 25TH SEPTEMBER, 1944.

ERECTED BY THEIR COMRADES AND AIR DESPATCHERS PAST AND PRESENT, WITH THE GENEROUS ASSISTANCE OF THE BURGOMASTER AND ALDERMEN OF RENKUM, AND OTHER KIND DUTCH FRIENDS.
18TH SEPTEMBER, 1994.'

Op de zijpanelen zijn de namen van 79 leden van het Air Despatch Squadron aangebracht die tijdens de Slag om Arnhem zijn gesneuveld.

Wijziging
In 2014 is de sokkel van het monument vervangen vanwege de slechte staat hiervan.

Overige info

Bronnen

• Gemeente Renkum;
• Contactblad van de Stichting 1940-1945 van oktober 2002;
• In het spoor van Market Garden - Monumenten en gedenktekens Noord-Brabant van Jacq van Eekelen e.a. (Den Dungen, Market Garden Comité, 1998);
• De Gelderlander. Artikel 10 april 2014.

Voor meer informatie
www.arnhem1944.com