Oosterbeek, N.H. kerk en plaquette bij de lindeboom
Geschiedenis
De N.H. kerk herinnert de inwoners van Oosterbeek (gemeente Renkum) aan de zware gevechten die hier door verschillende Britse eenheden zijn geleverd. Zij hebben tot het eind van de Slag om Arnhem in de buurt van de N.H. kerk gestreden om de verbinding met de Rijn open te houden, zodat een overtocht mogelijk werd.
De plaquette bij de N.H. kerk in Oosterbeek (gemeente Renkum) is opgericht ter nagedachtenis aan vijf Britse soldaten die onder de linde naast de kerk stonden, toen een Duitse mortiergranaat insloeg. Vier van de vijf soldaten waren op slag dood. Sergeant Mark Leaver overleefde als enige omdat hij achter de boom stond. De linde raakte zwaar beschadigd maar staat er nog altijd.
De N.H. kerk in Oosterbeek is een van de oudste nog bestaande kerken van Nederland. Deze kerk, gebouwd in de romaanse stijl, dateert van rond 900. De kerk lag helemaal aan de rand van de perimeter en diende tijdens de Slag om Arnhem als hospitaal en als post voor de artillerie die de troepen in Arnhem moest ondersteunen. De kerk was een van de laatste steunpunten voor de 1ste Britse Airborne Divisie. Vanuit hier werd nog zoveel mogelijk weerstand geboden om zoveel mogelijk manschappen de mogelijkheid te bieden om zich terug te trekken over de Rijn.
Tijdens de gevechten raakte de kerk zeer zwaar beschadigd. Na de oorlog is de kerk bijna geheel weer opgebouwd. Sommige onderdelen van het interieur zijn geschonken door Britse veteranen, zoals het doopvont in de vorm van een parachute.
Market Garden
De Slag om Arnhem maakte deel uit van operatie 'Market Garden. Operatie 'Market Garden' was een groot offensief van 17 tot 26 september 1944, waarmee de geallieerden vanuit België een bruggenhoofd over de grote rivieren in Nederland wilden veroveren. Luchtlandingstroepen moesten in een bliksemsnelle aanval bruggen in Noord-Brabant en Gelderland veiligstellen. Er werden drie complete divisies gedropt: de 101ste US Airborne Divisie bij Son (ten noorden van Eindhoven) en Veghel, de 82ste US Airborne Divisie bij Grave en Groesbeek (ten oosten van Nijmegen) en de 1ste Britse Airborne Divisie ten westen van Oosterbeek. Later volgde ook nog de landing van de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade bij Driel. Vanuit België moest het Britse 30e Corps via de veroverde bruggen oprukken naar het IJsselmeer.
Bij de Amerikaanse luchtlandingstroepen verliep alles vrij goed. De bruggen over de Maas en het Maas-Waalkanaal bij Heumen vielen in hun handen en na harde strijd ook de Waalbrug bij Nijmegen. Ook rondom Eindhoven vielen de bruggen grotendeels in handen van de Amerikaanse para’s.
Maar de Rijnbrug bij Arnhem bleek een brug te ver. Onder leiding van luitenant-kolonel John D. Frost slaagde het 2de bataljon van de 1ste Parachutisten Brigade van de 1ste Airborne Divisie erin om de noordelijke oprit van de oude Rijnbrug te bezetten en deze oprit tijdens de daaropvolgende strijd dagenlang onder controle te houden. De Engelse para's bij de Rijnbrug en rondom Oosterbeek werden echter verrast door Duitse pantsertroepen en moesten zich met zware verliezen overgeven. De landing van de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade bij Driel was te laat om nog van enige hulp te kunnen zijn aan de belegerde Engelse luchtlandingstroepen. Ook de opmars van het 30e corps liep ernstige vertraging op door onder andere aanvallen van in de haast samengestelde Duitse eenheden.
Nadat de Slag om Arnhem werd verloren, is de aanval gestokt. Wel was dankzij de samenwerking van Amerikaanse en Engelse soldaten een deel van Noord-Brabant en Gelderland in geallieerde handen terechtgekomen. Vanuit deze strook vrij gebied van Eindhoven naar Arnhem ('de Corridor' genoemd) werd in de maanden daarna de rest van Brabant bevrijd. Tijdens operatie 'Market Garden' zijn boven Nederland 35.000 parachutisten gedropt, waarvan circa 11.000 bij Arnhem zijn geland. Slechts 2400 man is het gelukt om na gevechten in Oosterbeek en Arnhem de Rijn terug over te steken naar de Betuwe. De overige soldaten raakten gewond, werden gedood of zijn krijgsgevangen gemaakt. In totaal zijn meer dan 17.000 militairen van de luchtlandings- en grondtroepen gesneuveld, gewond geraakt of vermist. Dit verliescijfer was hoger dan tijdens de invasie in Normandië (D-Day).
De meeste Amerikaanse militairen zijn herbegraven in Amerika. Britse en Canadese militairen blijven begraven in het land waar zij zijn gesneuveld.
Onthulling
De plaquette bij de Lindeboom werd onthuld op 20 september 2001 door Muriel Leaver, de weduwe van Mark Leaver.
Info
Vorm en materiaal
De N.H. kerk in Oosterbeek (gemeente Renkum) is gebouwd in romaanse stijl en dateert van rond 900. Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog is de kerk zwaar beschadigd. Na de oorlog is de kerk bijna geheel weer opgebouwd.
Sommige onderdelen van het interieur zijn geschonken door Britse en Poolse veteranen van de 1ste Airborne Divisie, zoals een avondmaaltafel, kandelaars, de preekstoel en het doopvont in de vorm van een parachute. Op het doopvont is een afbeelding van een Pegasus aangebracht.
Bij de kerk in Oosterbeek is naast de lindeboom een bronzen plaquette geplaatst met daarop een tekst in reliëf.
Tekst
De tekst op de plaquette luidt:
'SEPTEMBER 1944
THE BATTLE OF ARNHEM
IN THE THICK OF THE FIGHTING,
WHEN A PATROL OF FIVE
AIRBORNE WARRIORS WAS
STANDING BY THIS LIME TREE,
A MORTAR SHELL HIT THE PLACE
AND KILLED FOUR OF THEM.
ONLY MARK LEAVER SURVIVED.
STAFF SGT. G SQUADRON
GLIDER PILOT REGIMENT
*20.01.1920 †31.10.2000'
Symboliek
De Grieks-mythologische Pegasus (een gevleugeld paard) is het embleem van de Airborne Divisie.
Overige info
Locatie
De N.H. kerk is gelegen aan de Benedendorpseweg 134 te Oosterbeek (gemeente Renkum). De kerk is beperkt open voor bezichtiging. Bij de kerk bevindt zich ook een zuil. De plaquette bevindt zich bij de oude linde naast de N.H. kerk.
Bronnen
- De heer W.S. Wijnveld;
- De heer M. F. Hoekstra;
- In het spoor van Market Garden - Monumenten en gedenktekens Noord-Brabant van Jacq van Eekelen e.a. (Den Dungen, Market Garden Comité, 1998).
Voor meer informatie