Oranienburg, Nederlandse plaquette op de gedenkplaats Sachsenhausen (1)
Geschiedenis
De Nederlandse plaquette op de gedenkplaats Sachsenhausen in Oranienburg (deelstaat Brandenburg)
is opgericht ter nagedachtenis aan de meer dan 100 Nederlandse verzetsmensen die in het concentratiekamp Sachsenhausen zijn gefusilleerd.
Het Duitse concentratiekamp Sachsenhausen werd in de zomer van 1936 door de Schutzstaffel (SS) - een paramilitaire organisatie binnen de Duitse nazi-partij - geopend. De eerste gevangenen waren politieke gevangenen (zoals communisten) en
criminelen. Later werden hier ook mensen gevangen gezet die
door het naziregime als
'minderwaardig' werden beschouwd, zoals Joden, geestelijk gehandicapten,
Roma-zigeuners, homoseksuelen en Jehova's Getuigen. In Sachsenhausen zaten ook krijgsgevangenen, vooral Russen.
Vanaf april 1940 beschikte Sachsenhausen over een crematorium. Hiertoe werd besloten nadat een vrachtwagen op weg naar Berlijn bij een
ongeluk lijken had verloren. De gevangenen werden ingezet voor
dwangarbeid en net als in veel andere concentratiekampen vonden ook in
Sachsenhausen medische experimenten plaats.
In het kamp werden dagelijks
gevangenen doodgeschoten of opgehangen: 33 Polen en 88 Nederlanders in
mei 1942, waaronder Johannes Antonius Alphonsus Mekel, Richard Leonard Arnold Schoemaker, Pierre Marie Robert Versteegh en Johan Hendrik Westerveld.
In 1942 werd Station Z aangelegd, een installatie voor vernietiging van gevangenen (nekschotmachine). Een jaar later werd Station Z
uitgebreid met een gaskamer, die tot het einde van de oorlog dienst zou
doen. Het aantal slachtoffers van vergassing is niet bekend, omdat de
transporten voor de gaskamer niet werden geadministreerd. Bij later onderzoek werden grote as-akkers ontdekt.
Vanaf 1942 kwam er steeds meer vraag naar goedkope arbeidskrachten. Hierdoor nam het aantal gevangenen dat werd ingezet als dwangarbeider
toe. Op het hoogtepunt waren er zo'n 100 buitenkampen en buitencommando's. Bedrijven
die gebruikmaakten van dwangarbeiders waren onder meer Siemens, Henschel-Werke Berlin, Daimler-Benz, IG Farben en AEG. Wie niet kon werken - bijvoorbeeld door ziekte - tekende daarmee in
feite zijn doodvonnis. Want arbeidsongeschiktheid betekende veelal dat
men op de trein gezet werd naar een vernietigingskamp.
Begin 1945 werd het kamp ontruimd als gevolg van het oprukken van de
geallieerden. Veewagons vol gevangenen vertrokken naar
vernietigingskampen als Auschwitz en Majdanek. De gevangenen die levend aankwamen, werden hier alsnog om het
leven gebracht. Eind april 1945 waren er nog 36.000 gevangenen in
Sachsenhausen. Op 20 april 1945 startte wat later bekend is geworden als de Dodenmars. 33.000 Gevangenen vertrokken te voet uit het kamp, verdeeld in groepen van 500, richting het noordwesten.
Sachsenhausen werd bevrijd op 22 april 1945 door Russische en Poolse eenheden van het Rode Leger.
Er waren 3.000 gevangenen achtergebleven, hoofdzakelijk zieken en
verplegers. Onder hen 1.400 vrouwen. Ondanks de
medische zorg die de geallieerden hen gaven, kwamen na de bevrijding nog
minimaal 300 gevangenen om het leven door ziekte en uitputting.
In Sachsenhausen hebben van 1939 tot 1945 ongeveer 200.000 mensen
gevangen gezeten. Circa 30.000
tot 50.000 mensen kwamen om het leven door ziekte, uithongering,
uitputting, marteling en executie.
Info
Vorm en meteriaal
De Nederlandse plaquette op de gedenkplaats Sachsenhausen in Oranienburg
(deelstaat Brandeburg) bevat een tekst.
Tekst
De tekst op de plaquette luidt:
'IN DE PERIODE
1940 - 1945
ZIJN HIER MEER DAN
100 NEDERLANDSE
VERZETSSTRIJDERS GEFUSILLEERD.'
Overige info
Locatie
De plaquette is aangebracht op de muur voor de schietkuil die zich bevindt op het terrein van de gedenkplaats en museum Sachsenhausen, gelegen aan de Strasse der Nationen in de wijk Sachsenhausen in Oranienburg in het district Oberhavel (deelstaat Brandenburg).
Bronnen
Voor meer informatie
Project 'Retourtje Sachsenhausen'