Scharnegoutum, herdenkingsmonument
Geschiedenis
Het herdenkingsmonument herinnert de inwoners van Scharnegoutum (gemeente Wymbritseradiel) aan zes medeburgers die in 1945 door oorlogshandelingen zijn omgekomen.
De namen van de zes slachtoffers luiden:
M. Bruinsma, N. Bruinsma, D. Feenstra, P.A. Glastra van Loon, S. Hogeweg en D.W. Wiersma.
Marten Bruinsma werd geboren op 25 mei 1890 in Burgwerd en zijn zoon Nolle Wypke op 31 oktober 1919 in Tjerkwerd. Op woensdag 11 april 1945 was een groep mensen van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten bezig een wegversperring aan te brengen. Toen de bezetter plotseling verscheen, vluchtten de mannen. Vervolgens gingen de Duitse soldaten de boerderij van Bruinsma binnen en schoten boer Marten Bruinsma en zijn zoon Nolle dood. Beiden werden begraven op de N.H. begraafplaats te Scharnegoutum.
Douwe Feenstra werd geboren op 31 december 1897 in Hommerts. De landarbeider was lid van de L.O. Toen hij op 4 april 1945 aan de Leeuwarderstraatweg takken uit een boom stond te zagen (voor brandhout), werd hij door de bezetter opgemerkt. Feenstra vluchtte naar de werkplaats van schoenmaker Talsma, waar hij door de bezetter werd doodgeschoten.
Pieter Anne Glastra van Loon werd geboren op 29 januari 1913 in Rinsumageest. Hij was onderwijzer aan de Scharnegoutumer school voor Christelijk Volksonderwijs. Tijdens de bezettingsjaren sloot hij zich aan bij de Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers (L.O.) in de gemeente Wymbritseradiel en heeft hij samen met andere verzetsmensen een overval gepleegd op het gemeentehuis van Baarderadeel in Mantgum. Uiteindelijk moest hij onderduiken op de boerderij van de familie Bouma aan de Leeuwarderstraatweg in Scharnegoutum. Hier deed de Sicherheitspolizei op 8 februari 1945 een inval. Op het erf werden wapens en explosieven gevonden. De boer, zijn twee zonen en een onderduiker werden gearresteerd, maar Glastra van Loon en zijn maat Röth wisten zich te verstoppen in een holle ruimte boven een kast. Toen zij vier dagen later uit hun schuilplaats kwamen, werden ze gearresteerd en op 8 maart 1945 met drie andere mensen bij Dongjum gefusilleerd als represaille voor een verzetsdaad.
Stefanus Hogeweg werd geboren op 1 augustus 1923 in Kralingse Veer. Hij was onderwijzer in de randstad. De laatste oorlogswinter verving hij in Sassenheim een onderwijzer, die als verzetsman was ondergedoken. In april 1945 wilde Hogeweg naar zijn ouders in Scharnegoutum, maar hij bleef onderweg een week logeren bij kennissen in Nijkerk. Op 17 april werd hij daar dodelijk getroffen door een granaatscherf. Hij werd begraven op de Algemene begraafplaats in Nijkerk.
Dirk Wiggele Wiersma werd geboren op 31 december 1917 in IJlst. Als werktuigkundige op de Nederlandse koopvaardijvloot werd zijn schip op 27 februari 1942 tijdens de slag in de Javazee getorpedeerd. Drie opvarenden, onder wie Wiersma, konden zich zwemmend redden. Zij werden echter opgepikt door een Japans schip, dat hen overdroeg aan de Kempetai (Japanse staatspolitie). Drie jaar lang heeft Wiersma in gevangenissen doorgebracht. Op 8 juni 1945 overleed hij in de Bandoengse Suskamiskin gevangenis aan difterie. Hij werd begraven op het Nederlandse Ereveld Pandu te Bandoeng.
Oprichting
Het gedenkteken is opgericht in opdracht van de Vereniging van Dorpsbelangen en de Oranjevereniging Scharnegoutum.
Onthulling
Het monument is onthuld op 4 mei 1985 door twee 12-jarige kinderen (Geert Jelle de Vries en Boukje Venema) van bestuursleden van de Oranjevereniging.
Info
Vorm en materiaal
Het herdenkingsmonument in Scharnegoutum (gemeente Wymbritseradiel) is een bakstenen zuil, bekroond met twee roestvrijstalen vlammen waarin een kruis is uitgespaard. In de zuil is een gedenksteen ingemetseld. De zuil is geplaatst op een halfrond voetstuk met aan de voorzijde drie treden. Het monument is 2 meter 50 hoog, 3 meter breed en 3 meter diep.
Tekst
De tekst op de gedenksteen luidt:
'FALLEN TROCH FIJANS HAN
P.A. GLASTRA V. LOON
* 29 JAN. 1913 † 8 MAERT 1945
D. FEENSTRA
* 13 DES. 1897 † 4 APR. 1945
M. BRUINSMA
* 25 MAEIJE 1890 † 11 APR. 1945
N. BRUINSMA
* 31 OKT. 1919 † 11 APR. 1945
S. HOGEWEG
* 1 AUG. 1923 † 18 APR. 1945
D.W. WIERSMA
* 31 DES. 1917 † 8 JUNY 1945
ROM. 8 : 31-39'.
Onder aan de zuil zijn de jaartallen '1940-1945' aangebracht.
Symboliek
De vlam symboliseert de Friese spreuk 'It fjoer fan langstme nei frede sil ivich baarne', ofwel 'Het vuur van verlangen naar vrede zal eeuwig branden'.
Wijziging
Oorspronkelijk was de gedenksteen ingemetseld in de torenmuur van de N.H. kerk van het dorp.
Overige info
Locatie
Het monument bevindt zich in de buurt van het kerkhof op de hoek De Terp/Achterbuorren in Scharnegoutum (gemeente Wymbritseradiel).
Bronnen
- Oranjevereniging Scharnegoutum;
- Verzetsmuseum Friesland: www.verzetsmuseum.nl.
Tekens aan de weg - Tekens aan de wand van C. Reitsma (Leeuwarden, 1980). ISBN 9033020009.