Steenwijk, 'Joods monument'

Geschiedenis

Het 'Joods monument' in Steenwijk (gemeente Steenwijkerland) herinnert aan 51 joodse medeburgers die de Tweede Wereldoorlog niet hebben overleefd.

De namen van de 51 slachtoffers luiden:

Isaac Casoetto, Levie Drukker, Gersom Gosschalk, Heiman David Gosschalk, Saartje Gosschalk-Slager, David de Groot, Mannes Simon de Groot, Margarita Charlotta de Groot, Marianna de Groot, Mozes de Groot, Salomon de Groot, Betje de Groot-Slager, Betty van der Horst, Joseph van der Horst, Margreet van der Horst, Clara van der Horst-Nihom, Jacob Alexander Jacobs, Naatje Jacobs van der Horst, Salomon Jacob Jacobs, Ginette de Lange, Marcus de Lange, Salomon de Lange, Henriette de Lange-van Gelderen, Jette de Lange-de Leeuw, Abraham de Leeuw, Eduard de Leeuw, Elisabeth de Leeuw, Izak de Leeuw, Margot Jenny de Leeuw, Maurits de Leeuw, Mozes Marcus de Leeuw, Kaatje de Leeuw-Kan, Anna Bertha de Leeuw-de Leeuw, Betje de Leeuw-de Leeuw, Sebilla Johanna de Leeuw-Schaap, Abraham Reindorp, Emma C. Reindorp-Stokvis, Aron Slager, Bertha Slager, Izaak Slager, Jacob Slager, Johan Slager, Simon Slager, Veronika Slager, Judith Slager-Spier, Saartje Slager-Zeehandelaar, Julia van Dijk-de Vries, Daniel Immanoeël Vrieslander, Hijman Pines Vrieslander, Mirjam Sjelomieth Vrieslander en Carolina Vrieslander-Cohen.

In de zomer van 1942 (waarschijnlijk eind juli/ begin augustus) werd een aantal Steenwijker joden in een werkkamp bij Staphorst ondergebracht en tewerkgesteld. Ongeveer de helft van de joodse inwoners van Steenwijk wist met hulp (die niet alleen uit Steenwijk afkomstig was) onder te duiken en zo de bezetting te overleven. De meeste anderen werden naar de kampen in het oosten gedeporteerd en aldaar vermoord. Twee personen pleegden zelfmoord en één persoon stierf in Kamp Westerbork; ook zij behoren tot de 51 Steenwijkse joden die met dit monument herdacht worden.

Oprichting
De oprichting was een initiatief van de Stichting Gedenkteken Joodse Steenwijkers. Lid en ontwerper van het monument Jan van Rossum was van mening dat er in Steenwijk te weinig herinnerde aan de joodse inwoners van het dorp en is een onderzoek gestart. Naar aanleiding hiervan heeft Van Rossum een boek geschreven over de geschiedenis van de 51 Steenwijker joden die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen om het leven zijn gekomen. Het boek is verschenen in 2005, hetzelfde jaar waarin ook het monument werd onthuld.

Onthulling
Het monument is onthuld op 18 september 2005.

Info

Vorm en materiaal
Het 'Joods monument' in Steenwijk (gemeente Steenwijkerland) bestaat uit twee circa 1 meter 75 hoge zuilen van Belgische hardsteen die oprijzen uit een Davidsster die in de bestrating is aangegeven met gele klinkers. Op de zuilen zijn bronzen platen met namen aangebracht. De namen zijn, voor zo ver er sprake van was, per familie geordend. Boven en onder de bronzen plaquettes zijn teksten uitgehakt in de natuurstenen zuilen.

Teksten
In beide zuilen staat dezelfde tekst: op de ene zuil in het Nederlands en op de andere in het Hebreeuws.

De tekst op de bovenzijde van de zuilen, afkomstig uit Job 7:10, luidt:

'NIMMER KEERT HIJ TERUG NAAR ZIJN HUIS. NOOIT ZIET ZIJN WOONPLAATS HEM WEER'.

De tekst op de onderzijde van de zuilen luidt:

'1940-1945. ZIJ RUSTEN IN VREDE'.

Op de zes zijkanten van de zuilen zijn bronzen plaquettes bevestigd met daarop de voor- en achternamen van de 51 joodse oorlogsslachtoffers uit Steenwijk, evenals de leeftijd op het moment van overlijden.

Symboliek
Kunstenaar Jan van Rossum laat de twee zuilen oprijzen uit een Davidsster. De zuilen zijn iets uit de ster geplaatst om uitdrukking te geven aan de gevolgen van de oorlog.

Overige info

Digitaal Joods Monument
De joodse oorlogsslachtoffers die met dit gedenkteken herdacht worden, zijn tevens opgenomen in het 'Digitaal Monument Joodse Gemeenschap in Nederland'. Hierin vindt u meer informatie over deze personen met waar mogelijk een korte biografie, familierelaties en adresgegevens.

Onder het kopje 'Geschiedenis' op deze pagina kunt u op een persoonsnaam klikken om doorverwezen te worden naar het Digitaal Joods Monument.

Locatie
Het monument bevindt zich op de hoek van de Van den Kornputsingel en de Gasthuisstraat in Steenwijk (gemeente Steenwijkerland). Hier bevinden zich tevens het algemene oorlogsmonument en de plaquette op de gevel van de voormalige synagoge.

Bronnen

• Joods Historisch Museum;
• Destentor.nl;
• De heer J.A. van Rossum;
• 51 portretten, de vermoorde joden van Steenwijk uit de schaduw van J. van Rossum (Stichting Gedenkteken Joodse Steenwijkers, Grafisch Produktiebedrijf Gorter BV, 2005) ISBN 9090199527.