Venray, monument op begraafplaats 'Boschhuizen'

Geschiedenis

Het monument op begraafplaats 'Boschhuizen' in Venray is opgericht ter nagedachtenis aan de veertig patiënten en personeelsleden van de psychiatrische inrichting Sint-Anna die zijn omgekomen tijdens de bevrijding van Venray in oktober 1944.

Na een voorspoedige opmars door Noord-Frankrijk en België waren de Amerikanen van de 30ste infanterie 'Old Hickory' erin geslaagd het grootste deel van Zuid-Limburg te bevrijden. Vervolgens wilden de geallieerden op 17 september 1944 met een groot offensief (operatie 'Market Garden') vanuit België een bruggenhoofd over de grote rivieren in Nederland veroveren. Luchtlandingstroepen moesten in een bliksemsnelle aanval bruggen in Noord-Brabant en Gelderland veilig stellen. Vanuit België moesten grondtroepen over de veroverde bruggen naar het IJsselmeer optrekken.

Er werden drie complete divisies gedropt: de 101ste US Airborne Divisie bij Eindhoven en Veghel, de 82ste US Airborne Divisie bij Grave en Groesbeek en de 1ste Britse Airborne Divisie bij Arnhem en Oosterbeek. Bij de Amerikanen verliep alles vrij goed. De bruggen over de Maas en het Maas-Waalkanaal bij Heumen en de meeste bruggen nabij Eindboven vielen in hun handen en na harde strijd ook de Waalbrug bij Nijmegen. Maar de Rijnbrug bij Arnhem bleek een brug te ver. De Britse para's werden verrast door Duitse pantsertroepen en moesten zich onder zware verliezen terugtrekken in de Betuwe.

Op 19 september 1944 stagneerde ook de Amerikaanse opmars in Zuid-Limburg, enkele kilometers ten noorden van Sittard. De frontlinie liep nu dwars door Limburg. In de daaropvolgende maanden ontstond in dit gebied een zware en bloedige strijd, waaronder ook de burgerbevolking zwaar te lijden had.

In de omgeving van Venray en Overloon wachtte een gereorganiseerd Duits leger op de geallieerden. Van de fronten van België en Frankrijk weggevluchte eenheden werden samengevoegd met gelouterde 'Fallschirmjäger' en fanatieke SS'ers. Deze samenstelling werd door de bezetter 'Erste Fallschirmarmee' genoemd. Hun generaal was Kurt Student. Zijn Britse collega aan de andere kant heette Whistler. Hij voerde legeronderdelen aan met namen die ontleend waren aan het Engelse landschap: de Suffolks, de Norfolks, de Eastyorks, de Warwicks en de Lancashires. Deze tegenstanders vochten in oktober 1944 in regen en modder een gruwelijke strijd. Op 12 oktober 1944 vuurden de honderden Britse vuurmonden 90.000 granaten af op Overloon en Vernay. Hiermee werd de aanzet gegeven tot een fase in de Tweede Wereldoorlog die na alle aandacht voor de Slag bij Arnhem als 'vergeten slag' is aangeduid. Venray werd dagenlang vanuit de lucht gebombardeerd en met artillerie bestookt. Zelfs de psychiatrische inrichtingen werden in deze bloedige strijd niet gespaard. Op 17 oktober 1944 drong zuster Marie-Godelive van Sint-Servatius er bij de Britse batterijcommandanten per koerier op aan op te houden met de beschietingen. Toen de kanonnen zwegen, waren 300 burgers van Venray en Overloon gedood, liep het aantal gesneuvelden aan geallieerde zijde in de honderden en bleek de bezetter een veelvoud van die getallen aan verliezen te hebben geleden.

De inrichting is in 1908 opgericht voor de verpleging van vrouwelijke psychiatrische patiënten van katholieken huize. In Venray was eveneens een gesticht gevestigd voor mannelijke patiënten, de inrichting Sint-Servaas. In 1976 fuseerden beide instellingen onder de naam het Vincent van Gogh Instituut.

Onthulling
Het monument is onthuld in 1948.

Het Vincent van Gogh Instituut in Venray draagt zorg voor het onderhoud van het gedenkteken.

Info

Vorm en materiaal
Het monument op begraafplaats 'Boschhuizen' in Venray is een stenen beeld van de 'Verrezen Christus', geplaatst op een bakstenen voetstuk. Aan de voet van het beeld is een zwarte plaquette geplaatst. Het beeld is 1 meter 90 hoog en 1 meter 20 breed.

Tekst
De tekst op de plaat luidt:

'TER NAGEDACHTENIS AAN
DE OVERLEDENEN VAN
ST. ANNA
EN
ST. SERVATIUS
HERBEGRAVEN IN 1997.'

Wijziging
Oorspronkelijk stond het monument op de begraafplaats van de psychiatrische inrichting Sint-Anna. Na de ruiming van dit kerkhof in 1996 is het monument verplaatst naar de gemeentelijke begraafplaats 'Boschhuizen', waar tevens het stoffelijk overschot van de slachtoffers is herbegraven.

Overige info

Locatie
Het monument bevindt zich op begraafplaats 'Boschhuizen', gelegen aan de Spurkterdijk te Venray.

Bronnen

• Gemeente Venray;
• Limburgse monumenten vertellen 1940-1945 van H.J. Mans en A.P.M. Cammaert. (Maastricht, Stichting Historische Reeks Maastricht, 1994). ISBN 90 70356 67 8.