Johan Hoffmann

Johan Hoffmann werd op 1 december 1914 geboren in Djokjakarta en overleed naar alle waarschijnlijkheid op 6 maart 1942 in Kertosono. We zeggen ‘waarschijnlijk’ omdat hij vermist is geraakt. Dat gebeurde tijdens gevechtshandelingen in de strijd tegen de Japanners. Dat blijkt althans uit documenten, die zijn broer pas veel later (in 1957) kreeg van de Billiton Maatschappij. Dat was een Nederlandse Mijnbouwmaatschappij, die in het toenmalige Nederland Indië (nu Indonesië) actief was in de tin- en ertswinning. Billiton is nu onderdeel van Shell.

Opvallend is dat Johan aan de wal vermist is geraakt, terwijl hij stoker was bij de Koninklijke Marine. Waarom dat zo is, weten we niet en verder weten we ook maar heel weinig van zijn lot. Zijn familie droeg het leed van zijn vermissing (en hoogstwaarschijnlijk zijn dood) in stilte. Praten erover, dat deed je niet.

Johan Hoffmann was van Duitse afkomst. Zijn vader was in Indië terecht gekomen en had daar een Indisch meisje getrouwd. Johan had een broer, de inmiddels overleden vader van Jacqueline Hoffmann. “Duitser in Indië en dan getrouwd met een Indische vrouw, dan stond je niet hoog in de pikorde”, vertelt Jacqueline. “Mijn vader is in 1913 geboren, Johan in 1914. Leeftijdgenoten dus. Het kan dus niet anders of die twee waren flink op elkaar aangewezen. De vermissing van Johan moet dus flink bij hem zijn binnengekomen, al praatte hij er nooit over. ik was te jong en niet voldoende geïnteresseerd om door te vragen. Veel later, ruim na zijn overlijden op 67 jarige leeftijd heb ik me meer in de zaak verdiept.

Vader had zijn ouders jong verloren en had ook de twee zussen overleefd die hij had gehad. Je zag altijd dat het aan hem knaagde, dat hij helemaal geen familie had. Zelf wilde hij dus veel kinderen en die kreeg hij ook, tien in getal. Maar al die kinderen bleken geen vervanging voor het gemis van de achtergrond van ouders, broers en zusters. Hij heeft een van zijn zonen Johan genoemd. Die overleed op zijn 19e. Dat was heftig. Toch is hij er nooit aan toe gekomen om met ons over zijn broer te praten.”

Uiteindelijk ondernam Jacquelines vader wel actie. Hij stuurde een brief naar de Billiton Maatschappij en kreeg al snel antwoord in de vorm van een Maleis document in Nederlandse vertaling. Dat was een acte van overlijden, waarin stond dat Johan Hoffmann bij de uitoefening van zijn militaire plicht was omgekomen. Ook was er een document dat vertelde dat Johan van juni 1940 tot maart 1942 bij Billiton had gewerkt. Er stond nog geld op de rekening, 450 gulden en 88 cent. Die is per cheque overgemaakt naar de nabestaanden van Johan, dus de vader van Jacqueline.

Johan Hoffmann heeft voor zover bekend nooit een graf gekregen, want hij is nooit teruggevonden. Als zo veel oorlogsslachtoffers stierf hij naamloos. Maar helemaal vergeten is hij niet. En zo hoort dat ook. Eigenlijk mag geen enkel oorlogsslachtoffer worden vergeten. Al was het alleen maar om te onderstrepen hoe waanzinnig oorlog is.