Pieter van Sabben

Pieter (Piet) van Sabben werd 19 april 1924 in Den Haag geboren. Hij had twee broers en een zuster. Van 1936 tot 1941 was hij leerling op de Dalton-HBS in Den Haag. Hij studeerde na zijn eindexamen op de Technische Hogeschool Delft. In april 1943 werden alle studenten gedwongen de loyaliteitsverklaring te ondertekenen. In die verklaring moesten zij beloven dat ze zich zouden 'onthouden van iedere tegen het Duitse Rijk [...] gerichte handeling'. De verklaring werd door de Duitse bezetter op 13 maart 1943 ingevoerd, de studenten hadden tot 10 april de tijd om de verklaring te ondertekenen. Wie niet tekende, mocht geen college meer lopen, ook Piet weigerde de loyaliteitsverklaring te tekenen. Dit besluit had de consequentie dat hij als werkloos werd geregistreerd en zich moest melden bij het arbeidsbureau voor de ‘Arbeitseinsatz’. Hij besloot daarom onder te duiken in een ruimte onder het kippenhok bij Johannes de Dreu in Zeist. Tijdens een razzia is hij daar bijna gestikt. Zijn stiefmoeder vond het te gevaarlijk worden en raadde hem aan zich te melden bij de Duitse politie.Op 15 mei 1943 vertrok een groep van 205 Nederlandse studenten, waaronder ook Piet, naar de Volkswagenwerken GmBH in Fallersleben. Allen personen hadden geweigerd de loyaliteitsverklaring te ondertekenen. Het grootste deel van het totaal aantal Nederlanders wat werkzaam was in Fallersleben waren gerekruteerde dienstplichtigen. In het voorjaar van 1944 werkten er in totaal 750 Nederlanders bij Volkswagen. De Nederlanders waren gelijkgesteld aan de Duitse arbeiders betreft behuizing (houten barakken), verzorging en salaris. Een aantal gekwalificeerde studenten vervulden een spilfunctie tussen het Duits leidinggevend personeel en de buitenlandse arbeidskrachten. Door deze contacten met de andere nationaliteiten ontwikkelde zich een eigen vorm van samenleven. De Nederlandse studenten namen regelmatig het initiatief om gemeenschappelijke activiteiten te organiseren met de andere dwangarbeiders die werkzaam waren in de fabriek. Het overgrote deel van de groep Delftse studenten was rond de twintig jaar oud, intellectueel onafhankelijk, met een sterk ontwikkeld zelfbewustzijn. Wegens hun duidelijke aversie van het NS-regime en rebelse houding raakten ze in het vizier van de ‘Werkschutz’ in de fabriek die dit vervolgens meldde bij de Gestapo. Door het niet opvolgen van bevelen kwamen verschillende Nederlanders in de molen van het strafsysteem. In juli 1943 werd een groep Franse en Nederlandse arbeiders, na een spontane werkonderbreking, met muzikale polonaise, door Gestapo en Werkschutz onder bedreiging van vuurwapens met gummiknuppels bewerkt. In totaal werden 40 personen verhoord en naar een berucht ‘Arbeitserziehungslager’(AEL)* kamp 21 in Salzgitter-Watenstedt gestuurd. De groep overlevenden keerde na drie weken als andere mensen terug.*De hechtenis in een Arbeitserziehungslager (AEL) was qua omstandigheden vergelijkbaar met het concentratiekamp (KZ). In het bijzonder werden het AEL 21 in Salzgitter en het AEL Lahde als „doodskampen“ gevreesd. De Gestapo, waaronder de AEL ressorteerden, en het Duits arbeidsbureau (Arbeitsamt) konden personen zonder verdere strafrechtelijke procedure in de kampen plaatsen. Na de (theoretisch) tijdelijk beperkte hechtenis in een kamp zouden de gedetineerden weer naar hun oude arbeidsplaats moeten worden gebracht om door hun toestand een afschrikkende uitwerking op hun collega's te hebben.Op 25 augustus 1943 besluit Piet te vluchten naar aanleiding van wat hij de afgelopen weken bij Volkswagen Fallersleben heeft gezien en meegemaakt. Het is mogelijk dat hij naar het AEL is gebracht in Salzgitter-Watenstedt en na terugkomst in Fallersleben wilde vluchten. Hij weet de havenplaats Emden te bereiken waar zijn broer als loodsman werkzaam is en probeert met een schip via Zweden naar Engeland te ontkomen. Als dat niet lukt, probeert hij naar Nederland terug te gaan, maar bij de grens wordt hij gearresteerd en naar Emden teruggebracht. Een andere bron meld dat de scheepskapitein in Emden Piet verraden heeft. Na de nodige verhoren door de Duitse politie wordt hij overgebracht naar de gevangenis in Recklinghausen. Wegens ziekte wordt hij naar Bochum overgeplaatst en na ‘herstel’ op 24 april 1944 op transport naar het concentratiekamp Neuengamme gezet. Daar krijgt hij kampnummer 29927.In Neuengamme wordt op 19 juli wordt bij wijze van medisch experiment via een rubber slangetje de TBC-bacterie in zijn longen ingebracht, waarna dr. Heissneire zijn ziekteverloop laat documenteren. Piet Sabben overlijdt op 26 februari 1945 in het concentratiekamp. Op 19 september 1945 wordt een herdenkingsdienst gehouden in de Nieuwe Kerk in Delft. In deze protestante kerk wordt de dienst geopend door pater P. v.d. Kooy. Hij laat de aanwezigen staand het 'Wilt heden nu treden' zingen. Daarna komt R. van Nordheim, leider van het Delftse studentenverzet, aan het woord om de gevallen studenten te herdenken, onder wie ook de Engelandvaarders Jan Andriesse, Jaap van Assenbergh, Eetje von Baumhauer, Jan van Blerkom, Oscar de Brey, Robbie Cohen, Paul van Dantzig, Karel Glaser, Charley Hugenholts, Coen de Iongh, Willy Olland, Guus van Poeteren, Bert Sloth Blaauboer en Dirk van Swaay. De volgende spreker was professor ir. W. Schermerhorn, de minister-president, die benadrukt dat de jongens studenten zijn, maar 'eerst en voor alle dingen jonge menschen met een sterk gevoel voor recht en gerechtigheid.' Na het zingen van 'Wat de toekomst brenge moge' beklimt dominee F.J. Pop de kansel. Hij wijst erop dat dit de eerste keer is dat een academisch jaar met een kerkelijke bijeenkomst wordt geopend. Sluiten

Piet heeft ondergedoken gezeten onder het Kippenhok bij de Fam. de Dreu in Zeist. De tweede vrouw van zijn vader vond het te gevaarlijk worden en zo moest Piet zich melden. Hij werd te werk gesteld in Duitsland, waar hij zware arbeid moest verrichten. Zijn handen verbond hij met WC-papier. Uiteindelij ontsnapte hij daar. Hij vluchtte naar Noord-Duitsland, alwaar zijn broer, die toendertijd loodsman was, hem naar Engeland zou brengen. Onderweg is hij toch opgepakt en naar Neuengamme getransporteerd. Sluiten