Willebrordus Antonius Alphonsus Maria Verhoeven

Wim Verhoeven heeft zijn vader nooit gekend. Wil Verhoeven (Willibrordus Antonius Alphonsus Maria, geboren op 27 oktober 1912) stierf op 28 november 1944 in Meppen-Versen, onderdeel van het beruchte concentratiekamp Neuengamme. Hij had de eerste vier maanden van zijn zoons leven meegemaakt toen hij op 21 juli 1944 door de Duitsers werd opgepakt. Daarna zou hij Wim nooit meer zien. Wat volgde was wat er vaker met mensen als Wil Verhoeven gebeurde. Eerst Kamp Vught, toen op transport naar concentratiekamp Sachsenhausen nabij Berlijn. Vervolgens Meppen/Neuengamme. En overal hetzelfde lot. Verwaarlozing. Mishandeling. Tenslotte de dood. Herzschwache, een zwak hart. Dat gaven de nazi’s als doodsoorzaak op. Een leugen van de bovenste plank natuurlijk, want Wil Verhoeven is gewoon vermoord.

Hij was een Bosschenaar, een vrolijke, sportieve vent, die in zijn jonge jaren op hoog niveau hockey had gespeeld. Na de middelbare school had hij graag de officiersopleiding willen volgen aan de KMA in Breda maar dat was er niet van gekomen. Het werd een opleiding aan de politieschool. Die voorkeuren vertellen iets over de mens Wil Verhoeven. Hij was vaderlandslievend, plichtsgetrouw, stond voor orde, was een vroom katholiek en had een sterk godsvertrouwen. Dat er bij zulke opvattingen geen ruimte was voor de nazi-ideologie hoeft geen betoog.

Na het voltooien van zijn opleiding was Wil eind jaren dertig inspecteur van politie geworden in Schiedam. Daar had hij de bibliothecaresse Rie (Maria Gerdina) Soeter ontmoet. Er groeide iets moois tussen die twee, dat uitmondde in een huwelijk. Wim was hun eerste (en naar later zou blijken enige) kind.

“Moeder heeft mij opgevoed met het bewustzijn dat vader in de oorlog bijzondere dingen heeft gedaan” vertelt Wim Verhoeven. “Ze heeft mij wel over hem verteld, maar welke bijzondere dingen dat waren, dat ben ik nooit te weten gekomen.”

Van Wil Verhoeven is bekend dat hij kritisch stond tegenover de Duitse bezetter. Daarvan waren er meer binnen het Schiedamse politiecorps. Dat zal ongetwijfeld hebben gewrongen, want het hoofd van de politie en de burgemeester van Schiedam golden als ‘deutschfreundlich’.

Was dat de reden dat Wil op 15 september 1942 door de Rotterdamse SD werd opgepakt. We weten het niet. Wel weten we dat hij in het Scheveningse Oranjehotel gevangen is gezet en dat hij na een Untersuchungshaft en een rechtszaak in Utrecht op 24 april 1943 is vrijgelaten. Hij ging weer aan het werk en bleef uit Duitse handen tot die noodlottige 21e juli 1944. Toen zat hij met elf collega’s in het politiehuis naar de Engelse radio te luisteren. Het was de dag na de bijna gelukte aanslag van Von Stauffenberg op Hitler. De Duitse zenuwen waren dus al strak gespannen. Er was verraad in het spel. De groep is door foute collega’s verraden. De SS kwam en nam de mannen mee. Luisteren naar de Engelse radio werd zwaar aangerekend, maar wie weet waren er nog andere verdenkingen tegen deze mensen. Hoe het ook zij, zij kwamen in Kamp Vught terecht en werden daar korte tijd later opgenomen in een nieuwe maalstroom van gebeurtenissen.

Begin september 1944 dreigden de Geallieerden Nederland snel te veroveren. Op Dolle Dinsdag (5 september 1944) was er de hoop dat de Bevrijding een kwestie van dagen, zo niet uren zou zijn. Dat bleek een misvatting, die gruwelijke gevolgen zou hebben voor het niet bevrijde deel van Nederland. Het betekende ook, dat de Duitsers hun gevangenen uit Vught weg wilden hebben. Er begon een verschrikkelijke reis, die via Sachsenhausen en Neuengamme naar Meppen voerde en waar voor Wil Verhoeven het dodelijke einde kwam.

“In mijn kinderkamer hingen de onderscheidingen (ook de postume) en de sportmedailles van mijn vader aan de muur”, vertelt Wim Verhoeven een mensenleven later. “Dat deed me allemaal niet zo veel. Ik had mijn vader nooit gekend en had het misschien wel moeilijker met het feit, dat ik enig kind was, dan dat ik mijn vader miste.

De oorlog heb ik gelaten voor wat hij was. Maar toen ik van de Oorlogsgravenstichting het verzoek kreeg om mijn vaders verhaal te laten optekenen, moest ik daar iets mee. Ik ben me meer in hem gaan verdiepen. Vanuit de verantwoording naar mijn eigen zonen. Omdat het nageslacht er recht op heeft te weten wie mijn vader was en waar hij voor stond.

Ik weet nog dat ik in 1953 met mijn moeder met een busreis naar Meppen-Versen ben geweest. Het eigenlijke kamp was toen al weg en er was al een gedenkplaat voor de gevallenen. Vader was begraven in een massagraf maar nog in datzelfde jaar 1953 is hij geïdentificeerd en vervolgens op het Nationaal Ereveld Loenen herbegraven.

Mijn moeder heeft het leven op bewonderingswaardige wijze weer opgepakt. Ze wilde geen huilende moeder zijn ondanks haar verdriet. Ook zij vond kracht in haar godsgeloof en ze was trots op waar mijn vader in de oorlogsjaren voor had gestaan. Hij hoorde bij de goeden. Wij zijn met haar ook altijd naar herdenkingen gegaan. In Loenen, maar ook in Schiedam.

Later heb ik over mijn vader gehoord en in brieven gelezen dat hij tijdens zijn gevangenschap in Scheveningen en in 1944 sterk is geweest. Hij was moreel standvastig en had vertrouwen dat het goed zou komen. Hij heeft velen tot steun kunnen zijn.

Wat ik van hem geërfd heb? Moeilijk te zeggen. Ik weet wel dat als hij was blijven leven ik in een totaal andere setting zou zijn opgevoed. Ik heb nooit zijn vaderrol kunnen ervaren. Of ik gedaan zou hebben wat hij onder oorlogsomstandigheden deed durf ik niet te zeggen. Ik heb duidelijke principes over goed en kwaad en over de toepassing van recht en gerechtigheid in de samenleving. Maar of ik zijn moed had gehad…?