Willem Gijsbertus van Zwet

De zoektocht naar Willem Gijsbertus van Zwet 11.06.1908 Rotterdam - 18.11.1944 Ladelund (Duitsland) Auteur: Christian W.F. Post11.06.1908-14.06.1942 Van kind tot dochter.Op donderdag 11 juni 1908 om 7 uur in de ochtend, wordt Willem Gijsbertus van Zwet geboren in het huis van de familie Van Zwet aan de Slotlaan 37 in Kralingen, Rotterdam. Hij wordt geboren als zoon van Willem Gijsbertus van Zwet, 36 jaar oud, van beroep koopman in kaas en zijn huisvrouw Cornelia Anna Maria Gertzen, 33 jaar oud. Willem Gijsbertus groeit op als jongste kind in een gezin van 6 kinderen. Het geboortehuis staat er in 2015 nog steeds. Op 12 januari 1921 verhuist het gezin naar Velp bij Arnhem en gaat wonen op de Ruijterlaan 11. Op 26 augustus 1941 trouwt Willem Gijsbertus van Zwet, 33 jaar oud, Leider van het Distributiekantoor, met Henriette Françoise Jäger, 33 jaar, dochter van François Jäger en Annie Louise ter Braak, in Velp, gemeente Rheden. Van deze gebeurtenis wordt ook melding gemaakt in de landelijke krant “De Telegraaf” op 27 augustus 1941. Op 26 augustus 1941 gaan zij samenwonen op de Kastanjelaan 14. Hier woont hij samen met zijn vrouw en dochter, tot zijn arrestatie op 16 juni 1944. Op 14 juni 1942 wordt van Willem Gijsbertus van Zwet en Henriette Françoise Jäger een dochter geboren. Ze krijgt de naam Louise Ann “Anneloek”. Deze geboorte wordt gemeld in het dagblad “Arnhemse Courant” onder de rubriek Burgerlijke Stand van 19 juni 1942.16.07.1940-16.06.1944 Distributiekring Rheden – RozendaalOp de eerste bijeenkomst van de Commissie, 12 september 1939, zijn aanwezig de heren W.Th.C. Zimmerman, Burgemeester van Rheden, D.M.M. d’Hangest Baron d’Yvoy van Mijdrecht, Burgemeester van Rozendaal, Mr. Th. Rijnenberg, Secretaris der gemeente Rheden, L. Belt, Secretaris der gemeente Rozendaal, F. Kunst, ambtenaar ter Secretarie van Rheden.Onderwerp van bespreking vormt de Gemeenschappelijke Regeling inzake de inrichting van de Distributiedienst in de beide gemeenten, welke regeling door de beide Burgemeesters wordt vastgesteld. De voornaamste bepalingen hieruit zijn: Als centrale gemeente, in de zin van art. 12 van de wet, wordt aangewezen de gemeente Rheden. De Burgemeester der centrale gemeente is Voorzitter der Commissie. De Commissie benoemt een Secretaris.Zij kan, onder goedkeuring van de Minister, iemand aanwijzen, die namens haar met de dagelijkse leiding van de Dienst is belast. De ambtenaren van de Distributiedienst worden door de Commissie in dienst genomen, geschorst en ontslagen. De Commissie kan deze bevoegdheden aan de Voorzitter overdragen. Zij worden uitsluitend op arbeidsovereenkomst te werk gesteld. In het hoofdstuk “Van de kosten” wordt blijk gegeven van een zeker optimisme, waarmede de Dienst inkomsten kan verwerven, waarmee onder “event. Inkomsten” rekening gehouden wordt. Tenzij de ambtenaren collectief en tevens ten behoeve van de Dienst het pad van de zwarte handel zouden gaan betreden, zou reeds spoedig blijken, dat inkomsten slechts een fictie waren. Met voldoening kan worden vastgesteld, dat deze conditio sine qua non nimmer tot toepassing is gekomen, zij het dan ook, dat de Distributiedienst hierdoor altijd “een schip van bijleg” is geweest.Tot dagelijkse leider van de Dienst wordt ingaande 1 september 1939 aangewezen de heer F. Kunst, ambtenaar ter Secretarie. De Burgemeester van Rheden zal uitzien naar een perceel waar de Dienst gevestigd zal worden.Aan deze eerste bijeenkomst van de Commissie, bij welke gelegenheid de Dienst een gereglementeerde vorm verkreeg, gingen distributiewerkzaamheden vooraf, welke in dit kader zeker niet genegeerd of zelfs maar gebagatelliseerd mogen worden.Van regeringswege werd aan de Gemeente-besturen opdracht gegeven, vervat in de Distributiewet 1939, om onverwijld alle ingezetenen in het bezit te stellen van een distributie-stamkaart, de DSK, alsmede van een “Rijks-distributiekaart, ter verkrijging van de van Overheidswege nader aan te wijzen artikelen tot daarbij te bepalen hoeveelheden”. Met deze Rijks-distributiekaart, groen met zwarte opdruk, in het middenstuk het gemeentestempel alsmede naam en adres van rechthebbende, welk middenstuk omgeven was van 26 genummerde bonnen, had de eerste “bonkaart”, zoals dit waardevolle stuk al spoedig werd, zijn intrede gedaan.Met de uitgifte van de eerste stamkaart werd belast de heerG.J. Horsting, Chef van de Afd. Zaken ter Secretarie van Rheden. Hij werd geassisteerd door enkele ambtenaren, merendeels op arbeidsovereenkomst aangenomen, terwijl de uitgifte o.m. plaatsvond in het Gemeentehuis te De Steeg. Als leidraad werd gebruik gemaakt van de bevolkingsregisters. Door de heer Horsting c.s. werd derhalve de eerste groet “distributie-injectie” toegepast. Géén arts zal ooit een zo volledig succes gehad hebben bij een algemene vaccinatie als de heer Horsting bij zijn werk, te oordelen naar de opkomst van de burgerij.Bij besluit van de Raad der gemeente Rheden van 24 oktober 1939 wordt goedgekeurd het perceel Kastanjelaan 13 te Velp ten behoeve van de Distributiedienst voor f 550,- per jaar te huren van de firma “Kapona”.Op de tweede vergadering van de Commissie, gehouden op 27 februari 1940, wordt besloten de heer F. Kunst, Leider van de Dienst, aan te wijzen tot Secretaris van deze Commissie. Uit de notulen blijkt, dat, buiten de Leider, aan de Dienst werkzaam zijn de heren C.M.H. Dekkers, E. Hekkers en W.C.C. Rupp, alsmede Mej. H. de Beer, terwijl naar het oordeel van de Commissie drie van de zo juist genoemde personen geen volledige dagtaak bij de Dienst hebben. Deze toestand wordt door de omstandigheden al zeer spoedig ongedaan gemaakt en met name doordat steeds meer levensmiddelen en gebruiksartikelen onder de distributie-bepalingen worden gebracht.De gevolgen hiervan worden besproken in een derde bijeenkomst van de Commissie op 6 juli 1940, waar het nodig blijkt de begroting 1940 op alle onderdelen te herzien. Besloten wordt de heer W.G. van Zwet, die als ambtenaar ter Secretarie werd benoemd, met ingang van 16 juli 1940 als plaatsvervangend Leider van de Dienst aan te stellen. Voorts wordt de Leider gemachtigd een keuze te dien uit ’n vijftal sollicitanten, ter aanvulling van zijn personeelssterkte. Het salaris van het reeds aangestelde personeel wordt vastgesteld op f 18,- per week.Werd begonnen met distributie van suiker, peulvruchten en schoenen, zeer spoedig volgt die van brood, petroleum, textiel, vlees, zeep en vaste brandstoffen, terwijl ook een regeling van kracht wordt voor de distributie van Ziekenvoedsel.Al deze regelingen worden in een volgende bijeenkomst, 10 oktober 1940, besproken, terwijl bij deze gelegenheid de begroting nogmaals herzien wordt. Een reglement voor de ambtenaren wordt vastgesteld, in zaken waarin door de C.D.K. nog niet werd voorzien. Voorzitter doet mededeling van de aankoop van perceel Kastanjelaan 13 voor de som van f 7000,- goedgekeurd bij Raadsbesluit van 15 augustus 1940, no. 30, inmiddels ook door Ged. Staten goedgekeurd op 8 oktober 1940, no. 38. Op het Distributiekantoor te Dieren werd ingebroken. In het vervolg zal het waarde materiaal op de Politiepost in bewaring worden afgegeven. Met de bouw van een kluis in het Kringkantoor is een aanvang gemaakt. Voor 1941 wordt een nieuwe lijst van sollicitanten opgesteld. De notulen van deze bijeenkomst werden op 21 februari 1941 door de heer G.A. van der Ley, locoburgemeester van Rheden, ondertekend bij ontstentenis van Burgemeester Zimmerman, die als gijzelaar werd over gebracht naar Haaren (N.Br.), terwijl hij 7 april 1941 op staande voet was ontslagen.De winter 1940-1941 is de eerste waarin de brandstoffen gerantsoeneerd worden. Per gezin of inwoning moet een monstrueus groot formulier worden ingevuld, waarvan sortering en opberging veel werk aan de winkel brengt. Inmiddels zijn reeds verschillende takken van detailhandel verplicht de consumentenbonnen tegen toewijzingen in te leveren. De afd. Handel is ontstaan. Kisten vol ingeleverde broodbonnen moeten ter plaatse vernietigd worden, totdat het Centraal Distributiekantoor te Den Haag, kortweg C.D.K. genoemd, door bepaalde omstandigheden tot de conclusie komt, - omstandigheden die zich evenwel gelukkig niet in onzeKring hebben voorgedaan – dat deze methode niet bevorderlijk is om ambtenaren in het rechte spoor te houden en beslist, dat de opplakvellen naar Den Haag moeten worden gezonden.Enkele vertrekken op de eerste verdieping van het Kringkantoor aan de Kastanjelaan worden al het ware in een uitdragerij van tweedehands kleding gemetamorfoseerd, als de bepaling in het leven wordt geroepen, dat een ieder tegen inlevering van een versleten jas of mantel een bon kan krijgen, welke recht geeft op het kopen van een nieuwe.De nood stijgt steeds hoger en het aantal distributie-maatregelen houdt hiermede gelijke tred. Rijwielbanden, melk, taptemelk, jam, koffie, thee, eieren, kaas, aardappelen, boter, vet, versnaperingen, tabak… in bonte mengeling vallen stuk voor stuk deze artikelen toe aan het jong bedrijf, dat zich genoodzaakt ziet in behuizing en personeelssterkte steeds meer uit te breiden.Na deze hausse komt een tijdperk van stabilisatie, waarin tevens de richtlijnen van het C.D.K. op organisatorisch gebied beter en vaster omlijnd uit de bus komen. De functie Kassier-waarde materiaal wordt geschapen en hier zien wij spoedig de heer B. Kremer ten tonele verschijnen. De heer E.J. Hagenbeek ontpopt zich als de administrateur bij uitnemendheid. Uitreikposten buiten het Kringkantoor blijken nodig te zijn. Zo wordt de grote of periodieke uitreiking van bonkaarten ondergebracht in de tuinzaal van Hotel Naeff. In Rheden wordt het Café-Restaurant “Ons Huis” voor distributie-werkzaamheden gecharterd, terwijl de uitreiking van bescheiden in Dieren wordt overgeplaatst van School II naar een lokaal achter de Politiepost aan de Hogestraat. Als agent van het bijkantoor Dieren is aangesteld de heer H.J. Nieuwenhuis.Inmiddels is in de vijfde bijeenkomst van de Commissie, gehouden op 21 februari 1941, besloten de heer F. Kunst te ontheffen van zijn functie als dagelijks Leider van de Dienst, onder dankzegging voor hetgeen hij in het belang van de distributie heeft verricht en de heer W.G. van Zwet in zijn plaats te benoemen, zulks met ingang van 1 maart 1941. Tot plaatsvervangend Leider wordt aangewezen de heer J.C. Levering. De heer Kunst wordt spoedig hierna benoemd tot Directeur van de Gem. Dienst voor Sociale Zaken. De heer van Zwet wordt tot Secretaris van de Commissie aangewezen.Al spoedig ziet de nieuwe Leider zich voor een grote taak geplaatst, t.w. de opzet van de rijwielbanden-distributie. Teneinde een helder inzicht van de voorgeschreven maatregelen bij de handel te doen, ontstaan en nauwe samenwerking van die zijde met de Dienst te verkrijgen, roept hij alle rijwielhandelaren in de Kring Rheden-Rozendaal op een avond tezamen en in bijzijn van J.C. Levering, de heer J. van Schaik Jr., die als ambtenaar deze materie zal gaan behartigen, geeft hij een helder exposé van het geen te gebeuren staat en bereikt hiermede ten volle het gestelde doel.Het is onder de leiding van de heer van Zwet, dat de stabilisatie van de Dienst, waarover zojuist gewaagd werd, ontstaat. Niet slechts op organisatorisch gebied wordt een hoog peil van perfectie bereikt, doch de minzame omgang van de Leider met zijn personeel weet een geest van vriendschap en genegenheid te kweken, welke op elk gebied een verheffende uitwerking heeft. Terloops zij hier gewag gemaakt van de spontane huldiging bij zijn huwelijk, aan de uitgang van de consistoriekamer, als symptoom van de hechte band tussen Leider en personeel. Hij is het, die het juiste woord op het juiste ogenblik kent. Hij stelt spreekuren in, op dinsdag- en donderdagmorgen te Velp en op woensdagmiddag te Dieren, teneinde het publiek in de gelegenheid te stellen aanvragen nader toe te lichten. De ambtenaar is er voor het publiek en niet omgekeerd, luidt zijn devies. Toch weet hij bij tijd en wijle het publiek rake terecht wijzigingen te geven, wanneer de ambtenaar onbillijk bejegend werd. Dit laatste komt steeds meer voor, naarmate er meer beperkte maatregelen ontstaan. Het publiek wordt prikkelbaar en wijlt de afwijzingen van de ambtenaren aan onwil en erger.Het is op de spreekuren, dat de heer van Zwet met de noden van zijn medemensen van aangezicht komt te staan.Deze noden zijn niet slechts van materiële aard, doch de grootste zijn die, welke de gehate bezetter rond de waarden van vrijheid, menswaardigheid en familiebanden doet ontstaan. Deportatie en slavenarbeid moeten via instanties waar met bevolkings-gegevens gewerkt wordt tot stand komen, distributiediensten moeten stamkaarten inhouden van mannelijke personen van de jaarklassen 1921 tot en met 1924, die geen stempel van het Gewestelijke Arbeidsbureau konden verkrijgen. Eindelijk eens een circulaire, waarin – althans voor de Leiders die uit het goede hout gesneden zijn - geappelleerd wordt aan hun initiatief om deze op “de juiste wijze” uit te voeren.En dit was bij de heer van Zwet in goede handen. Wat er op kamer 4 al niet besproken, geconspireerd, geregeld en gered is, zou een hoofdstuk apart vormen.Op 25 april 1941 wordt nog een vergadering van de Commissie gehouden onder voorzitterschap van de heer van der Ley, terwijl op 7 november 1941 de heer C.A.F. Kalhorn als zodanig optreedt.Door het C.D.K. is het land inmiddels in een aantal Hoofdinspecties verdeeld. De Kring Rheden-Rozendaal ressorteert onder de Hoofdinspectie Oost, gevestigd te Arnhem, met Hoofdinspecteur J.J. Roodenburch. Vanhieruit worden H.H. Inspecteurs en adjunct-inspecteurs naar de diverse kringen gedirigeerd voor controle- en organisatorische maatregelen.De eerste in de lange reeks inspecteurs, die in de loop der jaren onze Kring komen bezoeken, is de heer W.W.B. Halbertsma, die als majoor in het Ned. Leger, in de in Ede opgezette val loopt en naar Duitsland wordt gedeporteerd.Volgende vergaderingen van de Commissie worden gehouden op 28 januari, 3 juli, 24 november 1942, 23 maart, 22 juni, 12 oktober 1943 en op 16 mei 1944, bij welke laatste vergadering de heer van Zwet voor de laatste maal als Secretaris en Leider van de Dienst aanwezig is.Op deze bijeenkomsten worden de voornaamste overheidsmaatregelen besproken en aan de plaatselijke omstandigheden getoetst.Zo ontstaat de bewakingsdienst ten behoeve van personeel en waarde materiaal door politiemannen. Een gemeentelijke klompen-distributie-regeling wordt ontworpen, waarbij de Gem. Dienst voor Sociale Zaken wordt ingeschakeld. Op 1 maart 1942 is de eerste landelijke regeling voor salarissen van D.K.-personeel tot stand gekomen, waarbij de Kringen in 4 klassen worden gerangschikt.Onze Kring komt in klasse II. De Distributiediensten krijgen de eerste verstrekking in natura te verzorgen: vitaminetabletten voor a.s. en jonge moeders. In elke bijeenkomst vormt verbouwing en uitbreiding van kantoor en loketten een onderwerp van bespreking.De distributiekosten worden voor 85% door het Rijk en voor 15% door de Gemeenten gedragen. In de vergadering van 24 november 1942 wordt geconstateerd, dat het aantal van 15 ambtenaren dat momenteel werkzaam is, sterk uitgebreid moeten worden, omdat overal in den lande reeds zodanig van de gestelde richtlijnen moest worden afgeweken, dat het aantal ambtenaren hier en daar reeds verdubbeld is en ook hier met deze kleine bezetting aan de vele werkzaamheden niet langer het hoofd geboden kan worden. In deze zelfde vergadering wordt besloten ook in Rozendaal een uitreiking van bonkaarten te doen plaatsvinden. Een antecedentenonderzoek van het personeel heeft een bevredigend resultaat opgeleverd, aldus lezen we in de notulen van de vergadering van 23 maart 1943. Ingevolge circulaire no. 492 van 16 maart 1943 moeten in de Kring Rheden-Rozendaal 4 distributie-ambtenaren voor uitzending naar Duitsland worden aangewezen. “In verband met de door te voeren reorganisatie van de Distributiedienst, moet tot uitbreiding van het personeel worden overgegaan. Door deze uitbreiding is aan bovengenoemde circulaire de wind uit de zeilen genomen, zodat dit schrijven voor kennisgeving kan worden aangenomen,” aldus lezen we in de notulen. Dan maar liever een beetje harder aanpakken, mannen, maar krijgen doen ze ons niet! Overvallen op Distributiekantoren zijn schering en inslag, beveiliging van personeel en waarde materiaal wordt dienovereenkomstig versterkt. Er komt een schrijven binnen van het “Ned. Arbeidsfront” met de geruststellende mededeling voor alle ambtenaren die onder de willekeur van de directie te lijden hebben, dat er een “sociaal voorman” is aangewezen, die hun klachten in behandeling kan nemen, de heer J.A. Jansen. Dit schrijven, alsmede de circulaire van 19 juni 1943, waarin opgave van leeftijden van Distributie-personeel gevorderd wordt, “worden voor kennisgeving aangenomen,” aldus de notulen letterlijk geciteerd. De heer J.P.A. Gudden volgt de heer Nieuwenhuis op als agent van het agentschap te Dieren. Afdelingschefs worden aangesteld voor: grote of periodieke uitreiking, rantsoenbonnen, handel, bijzondere arbeid en textiel. Een dezer, t.w. voor grote uitreiking, is de heer H. de Lange. Per 1 januari 943 en 1 januari 1944 worden opnieuw salarisverbeteringen ingevoerd. Voor ambtenaren van de Distributiediensten wordt bonloze bijvoeding beschikbaar gesteld, van welke gelegenheid in onze Kring dadelijk gebruik wordt gemaakt. In combinatie met Thomassen wordt een afspraak gemaakt inzake de aflevering. Elke dag, omstreeks het middaguur, verschijnt een gamel met, hetzij bonenhutspot, hetzij stamppot met verdwaalde stukjes vlees als de eilandjes van de Sporaden-groep, soms ook soep waarop de kok zijn fantasie en de waterkraan de vrije loop had gelaten. Mejuffrouw Vos zwaait de scepter in de vorm van een blankhouten bezemsteel, waarmede zij het “cement” (populaire bijnaam van de stamppot) bewerkt en als met een magneet voor ieder van ons toch een hartige hap opdiept.Mevrouw E. Hekkers verzorgt dag in dag uit het koffie-uurtje en geeft bij elke voorkomende gelegenheid blijk van haar grote hulpvaardigheid. Een regeling voor vergoeding van reis-en verblijfkosten van de ambtenaren komt tot stand. In verband met mogelijk luchtgevaar wordt ook hiertegen personeels- en perceel beveiliging nodig. Brandbestrijdingsmiddelen worden aangeschaft als vuurzwepen, emmers, kisten en zakken met zand, schoppen, terwijl aan Gemeentewerken opdracht gegeven wordt tot inrichting van de bestaande kelder tot schuilkelder. De tweede Distributie-stamkaart, TD genoemd, is nodig en doet in de eerste maanden van 1944 zijn intrede. In de bijeenkomst van 15 mei 1944 wordt een hoogtepunt bereikt wat betreft de raming van distributiekosten. Deze wordt voor 1944 gefixeerd op f 109.134,44.De fatale datum 16 juni 1944 breekt aan. Twee S.D. mannen dringen het Kringkantoor binnen en arresteren de Leider en Mej. W. de Vries.Op 13 juli 1944 wordt de heer H. de Lange gearresteerd en ondergaat eenzelfde lot als zijn Chef. Over hem wordt het bericht ontvangen dat hij op 15 januari 1945 is overleden in een kamp te Neuengamme.01.01.1942-16.06.1944 Verzet L.O. (Landelijke Organisatie) en opgepakt door S.D.Verzet in Velp algemeenHet verzetswerk in Velp is eind 1941 begin 1942 begonnen. In die begin periode waren er diverse, los van elkaar werkende, verzetsgroepen. Allereerst was er een O.D. (Ordedienst) groep.Deze groep hield zich vanaf het begin van 1941 zich bezig met het verzamelen van wapens.Van deze groep zijn in 1942 politieagent Gronloh en G.W. Surquin gearresteerd. Gronloh is overleden in Duitsland, G.W. Surquin is gefusilleerd.De tweede groep had een sterk katholieke inslag, deze groep hield zich bezig met het overbrengen van gevluchte krijgsgevangenen en piloten. Van deze groep zijn pastoor Schaars, pater Kampman, drankhandelaar Timmermans en de hervormde predikant Ds. Oskamp in 1943 gearresteerd.Een gedeelte van deze groep, onder andere gemeenteontvanger Monsma, is vervolgens opgegaan in de L.O. (Landelijke Organisatie) afdeling.De L.O. was de derde groep, deze leden waren veelal van gereformeerd geloof. Zij verzorgden Joden en andere onderduikers. Deze L.O. groep is eind 1942 begonnen met haar ondergrondse werkzaamheden.In Velp is veel Actief Verzet gepleegd. Opvallend daarbij is dat het verzet veelal in groepsverband gebeurde. De belangrijkste groep in het plegen van Actief Verzet was de L.O. groep. Eind 1942 was deze groep met haar werkzaamheden begonnen. De spil waar het in 1942 en 1943 veel omdraaide was Dr. Oostenbrink. Onder zijn leiding vergaderde de groep enkele malen per maand. Op die vergaderingen werden nieuwe onderduikadressen uitgewisseld. Vervolgens verwees Dr. Oostenbrink onderduikers naar zo'n adres.Dr. Oostenbrink had connecties met Chris Boven. Deze L.O. man zorgde voor valse persoonsbewijzen die weer door de falsificatiecentrale aan de Loosduinseweg in Den Haag vervaardigd waren. Eind 1943 stopte Dr. Oostenbrink met het "verdeelwerk" omdat het hem te druk werd. Warner van Keulen, een beroepsmilitair die ondergedoken zat bij familie de Hartog, nam het werk van hem over. Vanaf die tijd bezocht Warner, in Velp veel beter bekend als Johan van Keulen, iedere dinsdagavond rayonvergaderingen van de L.O.. Deze vergaderingen werden steeds bij verschillende personen in huis gehouden , "waar Chris Boven dan aanwezig was om de wensen aan te horen en zo mogelijk te vervullen". Door deze "beurs" kreeg Johan van Keulen steeds meer onderduikers te verzorgen.In juli 1944 was het aantal van 20 tot 350 onderduikers opgelopen.Deze enorme toename kwam doordat Johan van Keulen de centrale figuur voor Rayon Arnhem was geworden. Zo had hij bemoeienis met onderduikers in onder andere De Steeg en Dieren. Dankzij Chris Boven beschikte L.O. Velp over 400 valse inlegvellen, waarop regelmatig distributiebescheiden werden afgegeven. De zaken waren zelfs zo goed geregeld dat verstokte rokers onder de onderduikers door middel van valse RO-3’s (dat zijn hoekjes van een kaart die overgelegd moesten worden) en van een rokerskaart konden worden voorzien.Johan van Keulen werd geholpen door Marius A. Brandts-Buys, sociaal werkster Mej. Jeronimus, Dr. Oostenbrink, Monsma, gereformeerd predikant Ds. K. Hart en manufacturier Pieter Zuidgeest.Het contact met het distributiekantoor liep via Monsma en F. Kunst, directeur Sociale Zaken. Deze beide heren kregen van Willem Gijsbertus van Zwet ca. 250 bonkaarten.Als gevolg van gepraat kreeg de S.D. lucht van de zaak. Op 16 juni 1944 werd Willem van Zwet gearresteerd. Zijn opvolger op het distributiekantoor, Dhr. Levering, ging er gewoon mee verder de L.O. te voorzien van de nodige distributiepapieren omdat anders de sterke daling van bonkaarten in de gaten zou lopen. Eén maand later sloeg de S.D. opnieuw toe in de L.O. gelederen.Op 15 juli 1944 kreeg Johan van Keulen een tip dat de S.D. hem wilde arresteren. Hij verliet ogenblikkelijk zijn onderduikadres. Toen hij 's avonds terug wilde keren op dat onderduikadres, zag hij dat de vitrage dicht zat. Dat was het afgesproken teken wanneer het te onveilig was om terug te keren.Van Keulen kwam dus niet opdagen en daarom nam de S.D. zijn "pleegvader" Aart J. de Hartog mee omdat hij onderdak verleend had aan een "terrorist".Bij deze arrestatie bleek dat de S.D. volkomen op de hoogte was van, van Keulens schuil- en legale naam. De dag daarop werden de L.O. medewerkers Hendrik de Lange, die ook werkzaam was op het distributiekantoor, F. Kunst en Pieter Zuidgeest gearresteerd.Van al deze gearresteerden is alleen F. Kunst na de oorlog teruggekeerd.Van Keulen verdween uit Velp en kreeg een onderduikadres in Arnhem. Het L.O. werk werd voortgezet door" Dick" M. Pouwels, een bankbediende uit Velp.-“Neemt U plaats”, zegt Evert Hekkers en biedt zijn bezoeker een stoel aan. “Alleen in het bijzijn van een getuige wil ik dit pakje openmaken. Meneer van Zwet heeft destijds gevraagd het heel goed te verstoppen en pas na de bevrijding open te maken; dat gebeurt dus nu”. Beiden kijken gespannen toe: touwtje los, papier er af, deksel open…….. allemaal stempeis, kennelijk voortreffelijke kopieën, van Wehrmacht tot S.E., van S.D. tot Ortskommandant.Nu gaat beiden een licht op: dus zo kwam Willem van Zwet aan die “originele” Duitse verklaringen; daardoor konden zoveel mensen illegaal aan bonkaarten geholpen worden“Ja”, vertelt ons een Velpenaar, zo ging dat toen inderdaad. De Gemeentelijke Distributiedienst hier aan de Kastanjelaan startte in 1939 en na de eerste leider, Kunst, kreeg Willem van Zwet deze functie.Hij was een zeer beminnelijk mens en een humaan chef, beheerde de Dienst uitstekend en enigszins uitzonderingsgewijs kwam fraude onder de ambtenaren niet voor. De teamgeest was voortreffelijk en mevrouw Hekkers, die we Tante Bets noemden, zorgde niet alleen voor koffie en thee maar was ook een soort moeder over dat eigenlijk bij elkaar geraapte stel mensen, meestal door de oorlog uit eigen beroep verdreven.Misschien mede door die goede sfeer kwam Van Zwet, in zijn hart een volkomen onkreukbare man, er toe “iets te doen” voor de goede zaak. Langs administratieve wegen lukte het hem steeds meer extra bonkaarten beschikbaar te stellen voor onderduikers, Joden en vluchtelingen, waarbij Straalman steeds voor “nieuwe” stamkaarten zorgde. Honderden bonkaarten gingen o.m. naar ambtenaar Monsema die ze deels weer doorspeelde aan verzetsman Johan.Die heeft nu, in 1982 nog de complete boekhouding van het verdeelsysteem.Evert Hekkers was één van Van Zwet’s vertrouwelingen, die de bonkaarten “rondbracht” maar hij had zelf ook verscheidene adressen. En juist dat moest een loslippige dame een Velpse winkel eens even vertellen. Mevrouw Levering, echtgenote van Van Zwet’s plaatsvervanger, sloeg onmiddellijk alarm. Van Zwet bleef nu ‘s nachts niet meer thuis maar ging wel overdag naar kantoor. Bovendien had hij-enkele NSB-ers als ambtenaren moeten accepteren en we weten dus niet precies hoe hij verraden werd maar twee dagen later, op 16 juni 1944, stormde de S.D. het gebouw binnen: “Herr von Zwet” moesten ze hebben.Mies de Vries schrok verschrikkelijk maar zei koelbloedig: “Is er niet, maar ik zal voor U informeren” -Ze rende naar boven, gooide de deur van Van Zwet’s kamer open en riep goed hard: “Meneer Jansen, weet U soms waar meneer van Zwet is?”Maar meteen stonden er al twee S.D.-ers achter haar:“Bitte Fraülein, wir wissen genau wie Herr von Zwet aussieht”.Beiden werden toen gearresteerd, in Arnhem “verhoord”, toen naar Vught overgebracht en vandaar naar een Duits concentratiekamp. Het was vreselijk. Op 19 december ‘44 bereikte de familie de Jobstijding dat Willem van Zwet op 18 november in het kamp Ladelund aan dysenterie was overleden.We waren er hier allemaal kapot van. Daar kwam bij dat op 13 juli De Lange ook gearresteerd was, een fijne vent voor z ‘n superieuren en collega’s.Op 17 januari 1945, een paar maanden voor de bevrijding, is hij in Neuengamme overleden. Gelukkig is Mies de Vries na de bevrijding teruggekeerd. Van Zwet’s opvolger, Levering, deed zo te zien “nergens aan” en dat gebeurde zo voortreffelijk dat hij, hoewel heel voorzichtig geworden, in korte tijd nog veel meer bonkaarten ging “verdelen”.Na Arnhem’s evacuatie bleek het inwonertal van Velp verdubbeld te zijn. Door een griezelig verlaten spookstad ging Levering met z’n Arnhemse collega lopend driemaal op weg om de daar nog aanwezige bon voorraden op te halen. Het gammele trekkarretje was telkens afgeladen. Soms moesten ze het ding midden op de straat laten staan om dekking te zoeken voor inslaande granaten.En in Velp gekomen zorgden ze dan samen mede voor het nu nog veel groter geworden onderduikersbestand.Johan, die begon met 5 onderduikers had er toen al 400 onder zijn hoede. Bovendien zorgde hij financieel voor hun via het NSF. Daardoor kon hij in opdracht van de Ned. Regering elke maand over f 6.000,- beschikken. Op die manier is door de Velpenaren veel voor aI die onderduikers gedaan.16.06.1944-08.08.1944 Verhoren S.D. en Huis van Bewaring in ArnhemWillem Gijsbertus is samen met Mies de Vries (medewerkster van het Distributiekantoor) eerst naar de S.D. in Velp gebracht op den Heuvel. Daar zijn ze verhoord en dezelfde dag nog naar het Huis van Bewaring gebracht in Arnhem gelegen aan het Walburgplein. Hier wordt Willem Gijsbertus ingeschreven onder registratienummer B 5849. Hier verblijft hij tot 8 augustus 1944.Vanuit het Huis van Bewaring is hij meerdere malen gebracht naar het S.D. kantoor aan de Utrechtseweg 55 in Arnhem om verhoord te worden.Het pand Utrechtsestraat 55, werd in de oorlogsjaren gevorderd door de Duitsers. In het pand was tot op dat moment de telefooncentrale van de PGEM ondergebracht. Het werd in gebruik genomen als Aussenstelle Arnheim van de Sicherheitsdienst/Sicherheitspolizei. Hieronder vielen de provincies Gelderland en Overijssel. In de kelders waren cellen ingericht waar opgepakte burgers werden ondervraagd. Het gebouw was daardoor berucht en gevreesd bij de Arnhemse bevolking.Verslag van een verhoor door S.D. op de Utrechtseweg 55Onderstaande een verslag van een gevangene, die van het Huis van Bewaring werd gebracht naar het S.D. kantoor aan de Utrechtseweg 55, hierdoor krijgt men een kleine indruk hoe dergelijke verhoren hebben plaats gevonden.Van het Huis van Bewaring werden we midden in de nacht overgebracht naar het Sicherheitsgebouw aan de Utrechtseweg. Eerst werden wij gezamenlijk met het gezicht naar de muur geplaatst en mochten we niet om of opzij kijken. We werden daarna een voor een weggebracht om verhoord te worden. Ik herinner me nog goed, dat ik niet hard genoeg liep, en toen een flinke trap in mijn rug kreeg. Bij de derde deur links werd halt gehouden en werd ik naar binnen gegooid. In het grote vertrek waar ik me nu bevond, stond een groot bureau met daarboven een portret van Hitler. Aan de ander zijde hingen afbeeldingen van Goering, Goebbels, enz. Aan het bureau zaten 2 militairen en 3 burgers. Een van deze kwam op me af en vroeg of ik iets te vertellen had. Ik zei “nee”. Toen pakte hij een nieuwe schoen, die op het bureau stond en waarvan de zool half onderuit getrokken was en sloeg me hiermee in het gezicht. “Weet je het nu nog niet ?” vroeg hij. Ik zei weer “neen”. “Hier dan, misschien weet je het nu wel” en weer kreeg ik enkele slagen in het gezicht.Toen kwam er een tweede bij en zei: “Zet hem maar eens tegen de muur, dan zullen we hem wel leren praten”. Boksen konden de sadisten goed, want ze sloegen me gewoon naar de plaats waar ik staan moest.Toen begon het eigenlijke kruisverhoor. Mijn broek begon steeds verder af te zakken, want een riem of iets dergelijks mochten we niet dragen. Mijn armen hield ik zo stijf mogelijk tegen me aan, want het kledingstuk omhoog trekken mocht ik ook niet. Eerst moest ik vragen beantwoorden. Toen ze hier niet verder mee kwamen, werd ik een paar maal tegen de muur geslagen en moest ik langzaam vertellen, waar ik geweest was, wat ik gezien had, enz. Daarna hetzelfde verhaal heel vlug. Totdat ik zei “ik zeg niets meer”. Nou, toen was de boot aan. Ze grepen me met z’n vieren vast en de vijfde nam een gummiknuppel. Pijn voelde ik op dat moment niet veel, maar ik had het gevoel of ik in brand stond. Ik wist meteen wat een verhoor bij de S.D. was, maar al hadden ze me dood geslagen, ik zou toch niets meer gezegd hebben. Zo volgden er nog 2 verhoren, die steeds midden in de nacht plaatsvonden.Degene, die de bewuste schoen verstopt had, was ook opgehaald, omdat hij eveneens op de plaats van de dropping geweest was. Ze hadden hem reeds half dood geslagen voor hij op plaats van bestemming aankwam. Ook hij heeft volgehouden dat hij noch parachutisten gezien noch gesproken heeft. Zo heb ik 4 dagen opgesloten gezeten, mijn vader en mijn zuster 2 dagen en mijn broer met de andere buurjongen 3 ½ week. Tweemaal daags werden we gelucht tussen een driehoek van hoge muren met gaas erover. Op de duur zal je aan dit leven wel wennen, maar voor mij leken deze 4 dagen wel evenveel weken. Toen ik voor de laatste maal werd weggebracht van het huis van Bewaring naar het S.D. gebouw, was iedereen poeslief. Ze vroegen of iknaar huis zou willen, waarop ik natuurlijk prompt “Ja” antwoordde. Ik werd naar een groot kantoor gebracht, waar een meisje zat te typen. Ik moest me ten dele ontkleden om te laten zien of ik zo naar huis kon.Zo heb ik dan kennis gemaakt met de S.D. methoden van de z.g. Heilstaat.08.08.1944 Transport naar concentratiekamp KZ Herzogenbusch (Vught)O Sluiten