Jan Antonie Bijloo

Hans Peter Brinkman was zijn schuilnaam in het verzet. Ook na de oorlog werd hij als zodanig door zijn voormalige verzetsmakkers omschreven. Maar zijn echte naam was Jan Bijloo. Jan was een echte verzetsheld, een jonge man nog. Hij was pas 25 jaar toen hij op 12 maart 1945 werd gefusilleerd. Al die jaren was hij erdoor gerold. Twee keer gevangengenomen en er het leven bij behouden. Maar zijn derde gevangenneming werd hem fataal. Hij zou het eind van de bezetting net niet halen.

Jan had na de lagere en de middelbare school aan de MTS in Dordrecht zijn diploma als werktuigkundige gehaald. Daarna werd hij leraar aan de Technische Middelbare School in Rotterdam.

Zijn verzetswerk begon eigenlijk al op 14 mei 1940. De dag van de Nederlandse capitulatie, maar ook de dag van het bombardement op Rotterdam. De verwarring moet enorm geweest zijn. Er moest dus volop worden geïmproviseerd. Overal werden slachtoffers en daklozen ondergebracht, ook in een school in Rotterdam Zuid. Jan toonde toen al, net 20 jaar oud, zijn organisatorische talent.

Korte tijd later moet hij zich hebben aangesloten bij één van de eerste verzetsgroepen. Al gauw leidde hij een club vervalsers. Hij vervalste persoonsbewijzen, organiseerde steun voor geallieerde illegale werkers en kreeg dankzij zijn contacten met het Arbeidsbureau mensen vrij, die voor werk naar het buitenland waren gestuurd. Logisch dat de Duitsers hem in de smiezen kregen. Ze pakten hem niet, maar namen zijn broer als gijzelaar. Toen gaf Jan zich aan. Hij kreeg tien maanden cel vanwege ‘deutschfeindliche’ activiteiten. Later zou hij voor de daar verleende ‘kost en inwoning’ nog een rekening krijgen van een paar honderd gulden. Maar die zou nooit worden betaald.

Na zijn gevangenschap werd Jan ook medewerker van het illegale blad ‘Het Bulletin’. Hij werd actief binnen de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten (BS genaamd), was aanwezig bij de dropping van wapens in Berkel en Rodenrijs en was betrokken bij het leeghalen van een suikerfabriek in die plaats. In augustus 1944 liep hij weer tegen de lamp. Enkele weken later, op dinsdag 5 september 1944 was hij weer vrij. Dat was op Dolle Dinsdag. Op die dag, toen de Duitsers dachten door de Geallieerden te worden overlopen, kon zo’n vrijlating zo maar gebeuren.

Jan Bijloo maakte binnen het verzet veel indruk. Een hoge commandant van de BS, F.A. van der Hoeven, getuigde na de oorlog over hem als volgt: “…impulsief voelde ik dat ik hem hebben moest, dat ik hem niet meer los moest laten. Ik heb toen met hem gepraat, slechts zeer kort, daarna toen er meer tijd voor was, had ik met hem een zeer lang gesprek. Het bleek mij toen, dat mijn eerste indruk zonder meer goed was geweest, dat ik mij niet vergist had. Dit was de man die ik nodig had voor mijn afdeling falsificaties. Hij beschikte over een waar arsenaal van alle mogelijke stempels, officiële brieven, ‘passierscheine’, vrijstellingen voor arbeidsinzet, kortom de onmogelijkste dingen, die voor zo’n bedrijf konden dienen. Hij toonde dit mij in alle eenvoud, zonder enige pretentie, hoewel een leek kon zien hoe ongelofelijk veel arbeid en risico hier opeengestapeld lag.” “Hij verenigde in zijn persoon alle deugden die een illegaal werker hoort te bezitten. Hij was voorzichtig, weinig spraakzaam, schonk slechts traag zijn vertrouwen, maar had hij dat eenmaal gegeven, dan kon je op hem rekenen. Hij was strikt eerlijk en bij alle fantasie waarover hij beschikte, absoluut betrouwbaar. Hij had een grote toewijding voor het werk, voor het grote doel waarvoor wij ons allen hadden ingezet. Hij leefde in de rotsvaste overtuiging dat God hem tot dit werk geroepen had en als een roeping heeft hij tot het bittere einde zijn werk gedaan.”

Tegen het eind van de oorlog kreeg Jan Bijloo opdracht om naar Engeland te gaan. De nacht daaraan voorafgaand werd hij ondergebracht op wat een veilig adres had moeten zijn. Maar de andere dag bleek dat te zijn omsingeld door Duitsers. Ze waren naar heel andere illegalen op jacht geweest en Jan was eigenlijk maar bijvangst. Ze pakten hem op omdat hij een revolver op zak had. Al snel beseften de Duitsers wie ze in handen hadden en op 12 maart 1945 werd Jan aan de Rotterdamse Pleinweg omgebracht.

Na de oorlog vielen hem de nodige eerbewijzen ten deel. Zijn naam staat vermeld in de annalen van het Geallieerde leger, zo lezen we in een door Generaal Dwight D. Eisenhower ondertekende brief. Uit naam van Prins Bernhard werd Certificate of Commendation toegekend. En zijn naam staat met die van 19 andere Rotterdamse verzetshelden vermeld op het Monument van de Treurende Vrouw op de fusilladeplaats aan de Pleinweg in Rotterdam.

Jan Bijloo was typisch zo’n verzetsheld van wie we veel meer zouden hebben gehoord als hij de oorlog had overleefd. Niet omdat hij op de voorgrond drong – dat deed hij in zijn verzetswerk ook niet – maar omdat hij barstte van de capaciteiten en bovendien een eerlijk mens was van heldere overtuigingen. Jan Bijloo stierf door geweld van de bezetter eer hij al zijn beloften kon inlossen. De samenleving mag hem dankbaar zijn voor de beloften die hij wel inloste.

In het verzetsmuseum van Rotterdam ligt de ploertendoder van Jan. Deze is gemaakt van een opgerolde rubber mat.

De ploertendoder had Jan Bijloo gegeven aan zijn vriend Pieter Boele , woonde in de Bijlwerffstraat 41 beneden tijdens de oorlog, daar Jan Bijloo een vuurwapen had gekregen. Pieter Boele was kapitein/ stuurman ter zee bij de koopvaardij, en leerde Jan Bijloo o.a. navigeren Daar Pieter Boele geen kinderen had heb ik in mijn tienerjaren de ploertendoder van hem gekregen!

Aldus Rene Trotsenburg op de pagina van Museum Rotterdam