Petrus Hubertus Fredericus Dazert

De razzia van Rotterdam in november 1944 was de grootste die de Duitse bezetter in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog hield. Ongeveer 52.000 van de 70.000 mannen tussen 17 en 40 jaar uit Rotterdam en Schiedam werden weggevoerd. Vergeleken met andere steden is dat aantal hoog, waarschijnlijk omdat de mensen totaal verrast waren door wat er gebeurde.

Waarom de Duitsers dit deden, blijft onduidelijk. Officieel was het vanwege de Arbeitseinsatz, maar er was onvoldoende werk voor zoveel mensen.

Wat zeker is, dat het Duitse intimiderende gedrag veel Nederlanders het leven zou kosten. Onderweg naar en op hun werkbestemming stierven veel mensen. Een van hen was Piet Dazert. Het maakte zijn gezin tot op de huidige dag oorlogsslachtoffers.

Petrus Hubertus Franciscus Dazert was in 1913 geboren in Maastricht. Hij kwam uit een goed gezin met vijf studerende kinderen (wat veel geld kostte) en was afgestudeerd als leraar lichamelijke opvoeding. Met zijn vrouw en hun twee jonge dochtertjes (Emmy en Marijcke) woonde hij in Haarlem. De tijden waren niet gemakkelijk. In Haarlem lukte het hem niet om een aanstelling te krijgen, die voldoende groot was om zijn gezin van te onderhouden. In Schiedam bleek die kans er wel te zijn en dus verhuisde het gezin Dazert in de oorlog daarheen. Ze woonden er nog op die 10e november 1944.

De Duitsers hadden de razzia aangekondigd en de meeste mannen beseften dat ontsnappen geen echte optie was. Dus stonden velen van hen klaar (waaronder Piet Dazert en zijn buurman Dick Breman) met de door de bezetter geëiste spullen om mee te nemen op de reis. Het eerste verzamelpunt was de Koemarkt in Schiedam. Van daar ging het lopend naar het Feyenoord Stadion. Vervolgens werden de mannen op een Rijnaak gedreven. Bij Meerkerk werden ze van eten voorzien. Daar maakte de illegaliteit van de gelegenheid gebruik om tijdbom aan het schip te bevestigen. Die zou ter hoogte van Jutphaas tot ontploffing worden gebracht. In de verwarring zouden de gevangenen kunnen vluchten. Maar de aanslag mislukte. Een aantal mannen kwam in het water terecht. Anderen (waaronder Piet Dazert, stonden wel dertien uur te wachten in het water, in de gietregen en in de novemberkou.

Uiteindelijk werden de mannen vanuit Kampen per trein naar Duitsland vervoerd. Die werd onderweg nog beschoten, maar Piet Dazert (zijn buurman en anderen) kwamen in Noord-Duitsland terecht. Of preciezer, in Oost-Friesland, bij Emden. Daar hadden de Geallieerde bombardementen veel schade aangericht en de gevangenen werden ingezet om puin te ruimen. Dat was sowieso al zwaar werk, maar het werd des te zwaarder omdat het kamp overvol was en de verzorging en het eten ver onder de maat waren.

Het lichaam van Piet Dazert kon dat niet aan. Zijn gezondheid was nooit echt goed geweest. In zijn jeugd had hij difterie gehad en dat speelde hem nu weer parten. “Moeder zei altijd, dat hij eerst blindedarmontsteking had gekregen en toen buikvliesontsteking”, vertelt zijn dochter Emmy van Lierop-Dazert. Dat kon niet goed aflopen. Piet Dazert werd ernstig ziek. Hij werd nog naar het ziekenhuis in Emden gebracht. Onderweg daar naartoe of bij aankomst overleed hij op 18 december 1944. Hij was pas 31 jaar oud. Hij werd begraven op een katholieke begraafplaats in Aurich bij Emden en is halverwege de jaren vijftig herbegraven op het Nederlands Ereveld in Osnabrück.

Het gezin Dazert in gelukkige tijden. Moeder met dochter Marijcke en vader met Emmy.

Emmy van Lierop-Dazert, geboren in 1941, heeft nog herinneringen aan haar vader. “Ik weet nog dat ik met hem voor op de fiets mee mocht naar een gymuitvoering van de school waar hij werkte. De leerlingen op bankjes en ik die daar als peuter langs rende. Feest! En ‘s avonds in het donker terug. Hartstikke spannend.

Hij was de grote liefde van mijn moeder. Na zijn dood heeft verdriet haar leven overheerst. Ze is in 1950 weliswaar hertrouwd, maar dat huwelijk was niet gelukkig. In 1997 is ze overleden.

Praten over vader deed ze nooit. Pas toen ze geestelijk achteruit begon te gaan kwam de oorlog weer boven. Over hoe ze in angst had gezeten, alleen met twee kleine kinderen in Schiedam. Er waren in de buurt vaak bombardementen en dan stonden we met z’n drieën in het toilet. Moeder met mijn kleine zusje op haar arm en ik. Dat was veiliger. Of ze vertelde dat ze ’s avonds op pad ging om dingen te ruilen voor eten of andere nuttige dingen en dat ze dan de weg naar huis in het pikkedonker niet meer kon vinden. Dat was paniek, want ze had twee kleine kinderen thuis.

De oorlog heeft moeder veranderd. Ze had een oorlogstrauma waar ze nooit meer overheen is gekomen. Ze had last van stemmingswisselingen. Ik probeerde uit alle macht het naar de zin te maken, maar dat lukte niet altijd. Als je thuiskwam wist je niet wat je boven het hoofd hing.”

“Van de dag, dat bekend werd dat vader dood was herinner ik me dat moeder de hele dag zat te huilen en dat ik haar probeerde te troosten. Ik was drie jaar. Toen en later voelde ik dat ik voorzichtig moest zijn met haar. Ik besefte dat ze verdriet had en probeerde haar leven gemakkelijker te maken. Dat vond ik toen niet vreemd. Kinderen zijn weerbaar. Ik dacht dat iedereen zo’n moeder had.

Dat ze hertrouwde was waarschijnlijk omdat ze zo kon bewerkstelligen dat wij niet de rest van ons leven voor haar zouden moeten zorgen. Maar zoals gezegd, het huwelijk was niet gelukkig. Er was veel ruzie. Een situatie waarin ik te vaak volwassen moest zijn en te weinig kind kon zijn. Ik had het gevoel dat ik haar verdriet moest lenigen, haar problemen moest oplossen.

Vader had in de jaren vijftig herbegraven kunnen worden in Nederland. Mijn opa wilde dat wel, mijn moeder niet. Misschien wel omdat dat voor haar een manier was om haar verdriet op afstand te houden.

Veel later heb ik dankzij de gevonden briefwisseling van buurman Dick Breman, die tegelijk met hem is weggevoerd, zijn laatste weken een beetje kunnen reconstrueren. Dat zijn ontroerende brieven. En toen moeder al dementerend was heb ik haar nog meegenomen naar Osnabrück. Ik dacht, misschien helpt het haar. Maar dat was niet zo. Het enige wat ze zei was: geef je vader maar een kusje.”

Van links naar rechts: moeder Dazert, zus Marijcke, een vriendin en Emmy Dazert

Emmy van Lierop en haar man Arie zijn zich de laatste jaren meer in het lot van Emmy’s vader gaan verdiepen. “Ik vind het jammer”, zegt ze “dat vader niet in Nederland begraven ligt. Als ik jonger was maakte ik er nog werk van. We gaan ook elk jaar naar de Dodenherdenking op Ereveld Loenen. Dat is altijd heel mooi.

Ik vind dat vader het verdient om te worden herdacht. Hij is buiten elke schuld door verwaarlozing om het leven gekomen. Daarom hebben we te boek gesteld wat we over hem gevonden hebben. Daarom ook vertel ik dit verhaal voor mijn kinderen een kleinkinderen. Hij leeft per slot van rekening in hen voort.”

Emmy bij het oorlogsgraf van haar vader op het Nederlands Ereveld te Osnabrück