Amsterdam, monument aan de Plantage Middenlaan

Geschiedenis

Het monument aan de Plantage Middenlaan herinnert de inwoners van Amsterdam aan de medeburgers die tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben voorkomen dat een aantal joodse kinderen door de bezetter werd gedeporteerd naar concentratiekampen.

Recht tegenover de Hollandsche Schouwburg lag de in 1942 door de bezetter gevorderde crèche onder leiding van Henriëtte Pimentel. In verband met de mensonterende toestanden in de Hollandsche Schouwburg had de Joodse Raad weten te bereiken dat joodse kinderen tot dertien jaar in de crèche aan de overkant hun deportatie konden afwachten. Hoewel zij gescheiden van hun ouders waren was dit vaak een opluchting aangezien de kinderen in de crèche vrijer waren en met elkaar konden spelen. Daarnaast zouden zij hun ouders weer zien wanneer zij naar Westerbork op transport werden gesteld. Voor een aantal kinderen zou dit weerzien niet plaatsvinden. De directeur van de naastgelegen Hervormde Kweekschool, Johan van Hulst, stelde in zijn pand ruimte ter beschikking om joodse kinderen op te vangen. Door minder kinderen te registreren in de boekhouding dan er daadwerkelijk werden ondergebracht kon de Kweekschool veel kinderen onopgemerkt naar een onderduikadres over laten brengen.

Zo'n 1100 kinderen zijn door het georganiseerde verzet bevrijd uit de crèche en behoed voor deportatie. Ze werden in melkbussen, rugzakken, boodschappentassen, onder grote capes, in wasmanden of broodmanden naar buiten gesmokkeld. Grotere kinderen werden tijdens wandelingetjes in de buurt uit de rij gehaald. Ondanks het feit dat de Joodse Raad fel tegen iedere vorm van verzet was, hebben een aantal leden toch aan het bevrijden van de joodse kinderen meegewerkt.

Walter Süskind speelde hierin een sleutelrol. Samen met zijn medewerker Felix Halverstad, crèchemedewerkers Sieny Kattenburg en Virrie Cohen, crècheleidster Henriëtte Pimentel en Johan van Hulst werden de kinderen in de handen van de illegaliteit gebracht. Papieren werden vervalsd en ontvreemd, en Henriëtte probeerde ouders over te halen om goedkeuring te geven aan het onderbrengen van hun kinderen op een onderduikadres. Regelmatig kreeg de crèche bezoek van Joop Woortman (schuilnaam voor Theo de Bruin) die, precies op het moment dat de tram op de halte tussen de Schouwburg en de crèche stopte, met enkele kinderen naar buiten kwam. Zij werden dan door illegale verzetsmedewerkers op de tram gezet en in veiligheid gebracht.

Op 26 juli 1943 werden alle kinderen en medewerkers uit de crèche ter deportatie afgevoerd. Sieny Kattenburg en Virrie Cohen hebben de oorlog overleefd. Theo de Bruin is kort voor de bevrijding in Bergen-Belsen om het leven gekomen. Walter Süskind is met zijn gezin naar Theresiënstadt gedeporteerd en zij hebben de oorlog niet overleefd.

Onthulling
Het monument is onthuld op 10 december 1982 door toenmalig burgemeester Wim Polak.

Info

Vorm en materiaal
Het monument aan de Plantage Middenlaan in Amsterdam is een bronzen gedenkplaat.

Tekst
De tekst op het monument luidt:

'AAN ALLEN DIE TIJDENS DE DUITSE BEZETTING
HEBBEN GEHOLPEN JOODSE KINDEREN
VOOR DEPORTATIE TE BEHOEDEN.
1940 - 1945'.

Overige info

Locatie
De plaquette bevindt zich aan de gevel van het pand aan de Plantage Middenlaan 27 te Amsterdam.

Bronnen

• Om nooit te vergeten - Amsterdamse monumenten en gedenktekens ter herinnering aan de Tweede Wereldoorlog van Mies Bouhuys en Boris Klatser. (Bussum, Produktie Uitgeverij Thoth, 1995). ISBN 90 6868 124 9;
• Vertel de verhalen van Frans Heddema en Margit Willems, uitgegeven door Stadsdeel Amsterdam-Centrum (2005). ISBN 90-9019166-6.