Vraag en antwoord

Na de oorlog is nauwkeurig omschreven wanneer iemand een ‘ oorlogsslachtoffer’ is en wanneer niet. Dit is vervolgens vastgelegd in de statuten van de Oorlogsgravenstichting. Deze omschrijving is als volgt:

Militairen van de Nederlandse krijgsmacht die na 9 mei 1940 zijn gevallen en Nederlandse burgers die, hetzij metterdaad de vijand bestrijdende dan wel ten gevolge van hun handelingen of houding tegenover de vijand, het leven hebben verloren.

Onder deze omschrijving vallen ook Nederlandse militairen en burgers die door de overheid zijn uitgezonden en omgekomen tijdens humanitaire en/of vredesmissies.

In Nederland onderhoudt de Oorlogsgravenstichting ongeveer 7.000 Nederlandse oorlogsgraven. Daarnaast zijn er veel particuliere oorlogsgraven waar in de meeste gevallen de familie verantwoordelijk voor is.

Naast de Nederlandse oorlogsgraven verzorgen wij ongeveer 8.000 graven van geallieerden die zich in Nederland op diverse gemeentelijke en bijzondere begraafplaatsen bevinden. De grote geallieerde erevelden in Nederland (waaronder de 'War Cemeteries' van de 'Commonwealth War Graves Commission') onderhouden de zusterorganisaties uit het betrokken land zelf.

De Nederlandse Oorlogsgraven liggen verspreid over meer dan 50 landen in de wereld. De erevelden in Europa onderhouden wij in samenwerking met de lokale overheid of zusterorganisatie in de betreffende landen.

In Indonesië heeft de Oorlogsgravenstichting een eigen kantoor in Jakarta. Daar zorgen ongeveer 120 medewerkers voor het onderhoud van de zeven grote erevelden op Java.

De erevelden in Hongkong, Singapore, Ambon, Thailand en Myanmar (voormalig Birma) worden onderhouden door de zusterorganisatie de 'Commonwealth War Graves Commission'. Het ereveld van de Verenigde Naties in Korea onderhoudt de VN zelf.

De Nederlandse oorlogsgraven die over de rest van de wereld verspreid liggen worden regelmatig gecontroleerd en onderhouden door de Nederlandse diplomatieke vertegenwoordiging.

De oorlogsgraven in Nederland zijn verdeeld in vier categorieën, de zogenaamde ‘status’. De status is belangrijk omdat die de mate van betrokkenheid van de Oorlogsgravenstichting (en de gemeente) bij het onderhoud bepaalt. Aan de grafinrichting is niet te zien welke status een oorlogsgraf heeft. We onderscheiden:

1. Militaire Rijksgraven:
graven van Nederlandse- en geallieerde militairen.

2. Civiele Rijksgraven:
graven van Nederlandse burgers.

3. Stichtingsgraven:
graven die in de loop der tijd eigendom zijn geworden van de Oorlogsgravenstichting.

4. Particuliere graven:
graven in eigendom van particulieren.

Eens per jaar reinigt onze technische dienst de rijks- en stichtingsgraven. Wanneer groot onderhoud nodig is, wordt dit zo spoedig mogelijk uitgevoerd. Daarnaast is de gemeente verantwoordelijk voor het dagelijkse onderhoud, zoals het verwijderen van onkruid van de graven en het planten van seizoenbeplanting.

Het leggen van bloemen of kransen op 4 mei of andere gedenkdagen op Nederlandse danwel geallieerde oorlogsgraven - verspreid over Nederland - maakt geen deel uit van de periodieke verzorging.

Bij de controle van de oorlogsgraven krijgt de Oorlogsgravenstichting assistentie van honoraire medewerkers, zogenaamde 'consuls'. Consuls zijn veelal in dienst van de gemeente en contactpersoon voor de Stichting. De consul is verantwoordelijk voor het onderhoud van de oorlogsgraven in de gemeente en rapporteert jaarlijks aan de Stichting over de staat waarin de graven zich bevinden. De aanstelling van een consul berust op een officiële benoeming door de burgemeester.

Omdat de Oorlogsgravenstichting de oorlogsgraven eens per jaar (periodiek) reinigt komt het voor dat de graven er tussentijds soms minder fraai uitzien. Vaak laat de gemeente tussentijds de graven, bijvoorbeeld vlak voor 4 mei, nog eens schoonmaken. De vergelijking met grote (geallieerde) begraafplaatsen is moeilijk te maken omdat de graven daar dagelijks worden onderhouden.

Mocht u van plan zijn om bij de graven een herdenking te organiseren, dan raden wij u aan om van tevoren contact op te nemen met de Oorlogsgravenstichting of met de gemeente.

Als een begraafplaats één of meerdere oorlogsgraven heeft, dan hangt er een grijs bord met het opschrift ‘Nederlands Oorlogsgraf of Nederlandse Oorlogsgraven’ bij de ingang. Veel mensen denken bij 'oorlogsgraven' aan lange rijen uniforme stenen of kruizen. Zoals op de grote erevelden. Op de meeste begraafplaatsen in Nederland zijn de oorlogsgraven echter niet zo eenvoudig te herkennen. Dat komt omdat ooit de familie van het slachtoffer of de lokale gemeenschap zelf de grafdekking (bijvoorbeeld zerk, stèle of kruis) heeft gekocht en geplaatst. En daarmee onderscheidt het oorlogsgraf zich niet van een gewoon graf. Wilt u meer weten? De consul in de gemeente beschikt over een lijst waarop de oorlogsgraven staan aangegeven.

Als een begraafplaats één of meerdere geallieerde oorlogsgraven heeft, dan hangt er een bordje met het opschrift ‘ Oorlogsgraven van het Gemenebest – Commonwealth War Graves’ bij de ingang.

Jaarlijks organiseert de Oorlogsgravenstichting op 4 mei in de middag een dodenherdenking op Nationaal Ereveld Loenen (gemeente Apeldoorn).

Het kantoor van de Stichting in Jakarta (Indonesië) organiseert op 4 mei de dodenherdenking op het Ereveld Menteng Pulo.

Koninklijke Landmacht (Regionaal Militair Commando Midden in Utrecht) organiseert jaarlijks de dodenherdenking op het Militair Ereveld Grebbeberg.

De organisatie van de Nationale Dodenherdenking op de Dam in Amsterdam is in handen van het Nationaal Comité 4 en 5 mei.

Herdenkingsmonumenten vallen niet onder de zorg en verantwoordelijkheid van de Oorlogsgravenstichting. Wel onderhoudt de Stichting sommige grafmonumenten en monumenten op haar erevelden en erehoven. Meer informatie over monumenten in Nederland kunt u vinden op www.oorlogsmonumenten.nl.

Het is mogelijk een Nederlands oorlogsgraf te adopteren via de Stichting Respect Adoptie Oorlogsgraven. Meer informatie vindt u op de pagina Adopteer een graf of neem contact op via adoptie@ogs.nl