Arnhem, gedenkplaats in het Jacob Groenewoudplantsoen
Geschiedenis
De gedenkplaats in het Jacob Groenewoudplantsoen te Arnhem herinnert aan de vergeefse poging van de Britse luchtlandingstroepen om op 17 september 1944 via Arnhem een doorgang te forceren door de verdedigingslinies van de bezetter.
Kapitein Jacob Groenewoud was een van de Nederlandse militairen die aan de zijde van de Airborne soldaten vochten. Hij had tot taak contacten te leggen met Arnhemse verzetsmensen. Op 18 september 1944 sneuvelde hij in deze omgeving. Deze gedenkplaats voor de Slag om Arnhem is naar hem vernoemd.
De Slag om Arnhem maakte deel uit van operatie 'Market Garden'. Operatie 'Market Garden' was een groot offensief van 17 tot 26 september 1944, waarmee de geallieerden vanuit België een bruggenhoofd over de grote rivieren in Nederland wilden veroveren. Luchtlandingstroepen moesten in een bliksemsnelle aanval bruggen in Noord-Brabant en Gelderland veiligstellen. Er werden drie complete divisies gedropt: de 101ste US Airborne Divisie bij Son (ten noorden van Eindhoven) en Veghel, de 82ste US Airborne Divisie bij Grave en Groesbeek (ten oosten van Nijmegen) en de 1ste Britse Airborne Divisie ten westen van Oosterbeek. Later volgde ook nog de landing van de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade bij Driel. Vanuit België moest het Britse 30e Corps via de veroverde bruggen oprukken naar het IJsselmeer.
Bij de Amerikaanse luchtlandingstroepen verliep alles vrij goed. De bruggen over de Maas en het Maas-Waalkanaal bij Heumen vielen in hun handen en na harde strijd ook de Waalbrug bij Nijmegen. Ook rondom Eindhoven vielen de bruggen grotendeels in handen van de Amerikaanse para’s.
Maar de Rijnbrug bij Arnhem bleek een brug te ver. Onder leiding van luitenant-kolonel John D. Frost slaagde het 2de bataljon van de 1ste Parachutisten Brigade van de 1ste Airborne Divisie erin om de noordelijke oprit van de oude Rijnbrug te bezetten en deze oprit tijdens de daaropvolgende strijd dagenlang onder controle te houden. De Engelse para's bij de Rijnbrug en rondom Oosterbeek werden echter verrast door Duitse pantsertroepen en moesten zich met zware verliezen overgeven. De landing van de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade bij Driel was te laat om nog van enige hulp te kunnen zijn aan de belegerde Engelse luchtlandingstroepen. Ook de opmars van het 30e corps liep ernstige vertraging op door onder andere aanvallen van in de haast samengestelde Duitse eenheden.
Nadat de Slag om Arnhem werd verloren, is de aanval gestokt. Wel was dankzij de samenwerking van Amerikaanse en Engelse soldaten een deel van Noord-Brabant en Gelderland in geallieerde handen terechtgekomen. Vanuit deze strook vrij gebied van Eindhoven naar Arnhem ('de Corridor' genoemd) werd in de maanden daarna de rest van Brabant bevrijd. Tijdens operatie 'Market Garden' zijn boven Nederland 35.000 parachutisten gedropt, waarvan circa 11.000 bij Arnhem zijn geland. Slechts 2400 man is het gelukt om na gevechten in Oosterbeek en Arnhem de Rijn terug over te steken naar de Betuwe. De overige soldaten raakten gewond, werden gedood of zijn krijgsgevangen gemaakt. In totaal zijn meer dan 17.000 militairen van de luchtlandings- en grondtroepen gesneuveld, gewond geraakt of vermist. Dit verliescijfer was hoger dan tijdens de invasie in Normandië (D-Day).
Onthulling
De gedenkplaats is geopend op 17 september 1994.
Info
Vorm en materiaal
De gedenkplaats in het Jacob Groenewoudplantsoen te Arnhem bestaat uit meerdere onderdelen: een pantserkanon, diverse informatieborden, een gehavende vliegtuigpropeller, een rode gedenkbank met plaatje en een wit natuurstenen gedenksteen, bekroond door een gevechtshelm.
Overige info
Locatie
De gedenkplaats bevindt zich in het Jacob Groenewoudplantsoen, vlakbij de John Frostbrug te Arnhem.
Bron
Brochure Freedom Trail - Route langs markante Arnhemse locaties uit '40-'45, uitgegeven door de gemeente Arnhem en het Gelders archief, met medewerking van de Gelderland Bibliotheek (2e druk, april 2006).