Den Dolder, monument aan de Soestdijkerweg

Geschiedenis

Het monument aan de Soestdijkerweg te Den Dolder (gemeente Zeist) is opgericht ter nagedachtenis aan de tien mensen die hier op 5 april 1945 zijn gefusilleerd.

De namen van de tien slachtoffers luiden:

A.C.J. Brinkhof, J.H. Brinkhof, G. Dekker, A. van der Hoek, J. Jonk, H. Kemp, H.J. Koningsberger, J. Kouw, H.W. Loddema en R. Vos.

Op donderdag 5 april 1945 omstreeks 7.30 uur, belde een Duitse militair het politiebureau in Zeist met de mededeling dat op de Soestdijkerweg ter hoogte van het perceel nummer 8, tien mannen waren doodgeschoten. Hij gaf opdracht maatregelen te nemen voor het vervoer van de stoffelijke overschotten. Toen de politie bij de genoemde plaats aankwam, vond zij op de verhoogde berm, ongeveer vijftien meter vanaf de Soestdijkerweg tien dode mannen liggen.

In de boerderij op het adres Soestdijkerweg 8 woonde Hendrik Hilhorst. Hij verklaarde dat die morgen omstreeks 6.30 een autobus uit de richting van Utrecht was komen aanrijden en dat die vlakbij zijn boerderij was gestopt. Eerst stapten miltairen van de Duitse Wehrmacht uit en daarna tien mannen in burger. Deze tien mannen moesten zich in de berm in een rij opstellen. Tien of meer Duitse militairen vormden een executiepeleton, dat na het in het Duits gegeven commando 'feuer' op die mannen begon te schieten. De tien vielen op de grond, waarna vier mannen nog door één van de militairen een genadeschot kregen. Vervolgens stapten de militairen weer in de bus en reden weg.

Het is goed mogelijk dat de executie bedoeld was als een represaillemaatregel voor een overval op twee SS'ers een week eerder in die omgeving. Eén SS'er werd daarbij gedood en de ander raakte zwaargewond. Slechts van een viertal van hen is iets bekend over illegale activiteiten:

A. van der Hoek hielp onderduikers en was lid van de Binnenlandse Strijdkrachten (BS). Hij behoorde ook tot de KP(knokploeg)-sabotageploeg Maarssen. Op 19 maart werd hij gearresteerd in Ter Aa, terwijl hij een wapen in zijn bezit had. J. Jonk verschafte hulp aan onderduikers en haalde wapendepots van de bezetter leeg. op 10 februari 1945 werd hij in Scherpenzeel gearresteerd. H.J. Koningsberger deed in 1943 een mislukte poging naar Engeland te ontsnappen, waarna hij in 1943/1944 drie maanden in een Franse gevangenis verbleef. Hij nam deel aan het onderduik-werk en werd op 23 maart 1945 in Amsterdam gearresteerd. Dat zijn vader, dominee J.C. Koningsberger losgeld aan de Duitsers had betaald, toen zijn zoon nog in het Huis van Bewaring aan het Kleine-Gartmanplantsoen in Amsterdam zat, heeft niet mogen baten. R. Vos dook tijdens zijn verlof onder na een periode van tewerkstelling in Duitsland. Op verschillende plaatsen en streken en telkens met andere personen, verichtte hij veel en zwaar illegaal werk. Zijn arrestatie vond plaats op 14 februari 1945 in Amsterdam.

De namen van alle op 5 april 1945 aan de Soestdijkerweg gefusilleerde personen zijn vermeld op de 'Erelijst van namen van hen die voor het Vaderland gevallen zijn', welke is neergelegd in het gebouw van de Tweede Kamer aan het Binnenhof in Den Haag.

Onthulling
Het monument is onthuld in 1947.

Info

Vorm en materiaal
Het monument aan de Soestdijkerweg te Den Dolder (gemeente Zeist) is een Latijns kruis van hardsteen. Het kruis is geplaatst op een voetstuk. Op het kruis is een plaquette bevestigd. Het grafvormige stuk grond eromheen is afgezet met bakstenen. Het kruis is 1 meter 55 hoog en 95 centimeter breed. Het voetstuk is 30 centimeter hoog, 45 centimeter breed en 30 centimeter diep. De plaquette is 65 centimeter hoog, 65 centimeter breed en 6 centimeter diep.

Teksten
De inscriptie op het kruis luidt:

'+5.4.1945'.

De tekst op het voetstuk luidt:

'STANDVASTIG IS
GEBLEVEN
MIJN HART IN
TEGENSPOED'.

De plaquette draagt de namen en geboortedata van tien mensen die ter plaatse zijn gefusilleerd.

Wijziging
Oorspronkelijk was het kruis van hout. Daarna één van gewapend beton en later is het vervangen door een hardstenen kruis.

Symboliek
Het kruis is een teken van lijden, strijd en overwinning.

Overige info

Locatie
Het monument is geplaatst aan de Soestdijkerweg, net buiten Den Dolder (gemeente Zeist).

Bronnen

• Gemeente Zeist;
• R.P.M. Rhoen.

Voor meer informatie
Gemeentearchief Zeist
Postbus 513
3700 AM Zeist
030 - 698 72 28