Gorinchem, monument bij de Grote Kerk
Geschiedenis
Het monument bij de Grote Kerk in Gorinchem herinnert aan de razzia die de bezetter op 3 oktober 1944 in deze stad heeft gehouden. Om acht uur in de avond werden 100 Gorkumse jongemannen uit hun huis gehaald. Veertig van hen kwamen om in het concentratiekamp Neuengamme.
Op 3 oktober 1944, om acht uur 's avonds, gingen Duitse militairen over tot een grootschalige arrestatieaktie onder Gorkumse jongemannen uit het middenklasse-milieu. Op ongeveer honderd Gorkumse adressen werd, aan de hand van een lijst, één van de mannelijke huisbewoners opgehaald en afgevoerd naar de buiten de stad gelegen vroegere suikerfabriek 'Hollandia'. Hier was een Waffen-SS eenheid gelegerd, die primair als taak had uit Frankrijk en België terugtrekkende Duitse troepen op te vangen en te hergroeperen.
De Duitsers haalden echter niet hun arrestatiequotum: sommige Gorkumers wisten door vlucht, toeval of vrijstellingsbewijzen aan de Duitse arrestatieteams te ontkomen, terwijl een aantal opgepakte ouderen de volgende ochtend afgekeurd en vrijgelaten werd. Ter aanvulling van de 'tekorten' gingen de Duitsers op de ochtend van 4 oktober 1944 over tot willekeurige arrestaties van jongemannen. Diezelfde avond werden alle opgepakte Gorkumers naar kamp Amersfoort overgebracht
Enkele dagen later werden zij hier van elkaar gescheiden aan de hand van de Gorkumse transportlijst van 4 oktober 1944: onderaan beginnend vanaf de 'Z' ( Ad Zwijsen) en naar boven lopend naar de 'K' ( Gijp Kreukniet) werd een vijftigtal Gorkumers afgelezen die de volgende dag (10 oktober) naar een buitenkamp bij Deelen overgebracht werd. Van deze groep is één Gorkumer tijdens zijn gevangenschap overleden.
Van de in Amersfoort overgebleven groep Gorcumers werden op 11 oktober vierenveertig personen per trein naar het concentratiekamp Neuengamme overgebracht. Slechts vier van hen overleefden de oorlog.
Oprichting
Het initiatief tot oprichting van dit gedenkteken werd genomen door de burgerij en werd niet ondersteund door de gemeente.
Onthulling
Het monument is onthuld op 3 oktober 2004 door de heer A. Schreuder, voorzitter van de Stichting Nationaal Monument Kamp Amersfoort. Bij de plechtigheid waren onder andere overlevenden van de razzia en hun familieleden aanwezig.
Info
Vorm en materiaal
Het monument bij de Grote Kerk in Gorinchem is een bronzen plaquette, waarop prikkeldraad en een klok staan afgebeeld.
Tekst
De tekst op de gedenkplaat luidt:
'AMERSFOORT - NEUENGAMME
TOEN
WERDEN
100
JONGEMANNEN
DOOR DE SS
UIT HUN HUIS
GEHAALD.
40
VAN HEN
WERDEN IN EEN
CONCENTRATIEKAMP
OM HET LEVEN
GEBRACHT.
8 UUR
3 OKTOBER
1944
GORINCHEM.'
De plaquette bevat tevens de namen van de veertig mannen die de oorlog niet hebben overleefd.
Overige info
Locatie
De gedenkplaat is bevestigd op de buitenmuur van de Grote Kerk, gevestigd aan de Groenmarkt te Gorinchem.
Bronnen
- Website www.kerkeningorinchem.nl;
- Website www.vriendenkringneuengamme.nl;