Werkendam, monument Merwedegijzelaars

Geschiedenis

De plaquette voor Merwedegijzelaars in Werkendam is opgericht ter nagedachtenis aan de 589 jonge mannen die tijdens een razzia op 16 mei 1944 zijn opgepakt.

Op 16 mei 1944 werden bij een razzia in Sliedrecht en Hardinxveld 589 jonge mannen tussen de 18 en 25 jaar opgepakt, en bij de Grote Kerk in Sliedrecht en de School met de Bijbel in Hardinxveld bijeengebracht. Deze mannen werden, op een klein aantal na, naar kamp Amersfoort afgevoerd. Na zeven weken mocht een grote groep naar huis terug. De mannen die dat geluk niet hadden, werden naar werkkampen in Duitsland gestuurd. Twaalf van deze mannen uit Sliedrecht zijn aldaar overleden aan de gevolgen van het zware werk, te weinig voedsel en ziekten. De razzia was een vergeldingsactie van de bezetter na het doodschieten van twee NSB-ers door het verzet.

Oprichting
Het monument is een initiatief van nabestaanden van de Merwedegijzelaars en de gemeenten Sliedrecht, Hardinxveld-Giessendam en Altena. Het drieluik van monumenten is ontworpen door Richard van der Koppel.

Onthulling
Het monument is onthuld op 3 oktober 2020.

Info

Vorm en materiaal
Het monument Merwedegijzelaars in Werkendam (gemeente Altena) bestaat uit drie sokkels van natuursteen met op de rechter sokkel een metalen sculptuur van een mannenfiguur. Dit sculptuur is deels 'opengesneden' waardoor een holle, goudkleurige binnenkant zichtbaar is. In de linker en middelste sokkel staat tekst gegraveerd.

Het monument vormt een drieluik met de monumenten in Sliedrecht en Hardinxveld-Giessendam. De drie beelden vormen samen één geheel maar zullen dit nooit zijn omdat ze fysiek gescheiden zijn. 

Tekst
De tekst op de sokkel luidt:
'ONSCHULD EN ANGST
STRIJD EN VERDRIET.'

Symboliek
De lege sokkels staan symbool voor de mannen die niet meer zijn teruggekeerd. Het aantal is een verwijzing naar de 3 locaties. De opengewerkte figuur staat voor het verlies en de verandering die de mannen hebben ondergaan. Het geeft ook de kwetsbaarheid aan, staand op één been waarbij de binnen kant onbeschermd is. Deze glanzende binnenkant van het beeld staat voor de onschuld van de mannen die opgepakt zijn.

Een groep van nabestaanden heeft de emoties samengevat in drie woordenparen, elk beeld staat voor twee van deze emoties:
- het beeld in Sliedrecht staat symbool voor onschuld en angst.
- het beeld in Hardinxveld-Giessendam staat symbool voor strijd en verdriet.
- het beeld in Werkendam staat symbool voor erkenning en compassie.
Op elk van de locaties zijn twee woordenparen op de lege sokkels gegraveerd die daarmee verwijzen naar de andere beelden.

De kijkrichting van het beeld staat voor het verleden, heden en toekomst. Wat er toen gebeurd is, heeft nog steeds invloed op een grote groep mensen en zal dat in de toekomst ook nog hebben. De symboliek slaat niet alleen maar op de mannen die toen afgevoerd zijn maar ook op de nabestaanden. Het onverwerkte verleden van de vader die het kind onbedoeld heeft beschadigd. 

De houding van de man is een verwijzing naar de stenen man dat in kamp Amersfoort staat. Het monument staat ook voor hoop, de figuur is kwetsbaar maar staat nog overeind en straalt ook kracht uit. De zichtbare binnenkant is glanzend warm en geeft in het zonlicht een warme gloed.

Overige info

Locatie
Het monument bevindt zich aan de Sasdijk in Werkendam (gemeente Altena).

Het monument vormt een drieluik met het monument Merwedegijzelaars in Hardinxveld-Giessendam en het monument Merwedegijzelaars in Sliedrecht.

Bronnen

• Anja van der Starre;
• Digitaal monument Merwedegijzelaars.