Wierden, herdenkingsmonument

Geschiedenis

Het herdenkingsmonument in Wierden is een geschenk als blijk van waardering en dankbaarheid voor de spontane hulp en steun die de plaatselijke bevolking heeft geboden aan dwangarbeiders uit het Zuid-Hollandse en Zeeuwse Goeree-Overflakkee en Schouwen-Duivenland. Tevens worden met het gedenkteken vier mannen herdacht die bij de beschietingen op de transporttrein zijn omgekomen.

De namen van de vier slachtoffers luiden: A. Doornhein, D.J. van der Graaf, P. Kerp en P. Lont.

Sinds de Nederlandse regering in London in september 1944 de grote spoorwegstaking had afgekondigd, was elke trein die nog reed het doelwit van geallieerde jachtvliegtuigen. Zo ook een lange trein die op 25 december 1944 in de vroege ochtend vanuit Kampen was vertrokken. Omstreeks 9 uur werd Wierden opgeschikt door het luide ratelen van machinegeweren. Engelse Spitfires scheerden laag over het station en beschoten de trein.

Maar in de wagons zaten geen vijandelijke troepen of oorlogsmaterieel, maar 1.400 mannen uit Goeree-Overflakkee en Schouwen-Duivenland. Zij werden onder zware bewaking in afgesloten wagons voor tewerkstelling naar Duitsland afgevoerd. Enige dagen tevoren waren zij bij een razzia in hun dorpen opgepakt en per rijnaak naar Amsterdam vervoerd. Vandaar werden de dwangarbeiders per trein in oostelijke richting getransporteerd.

Toen de trein bij het station van Wierden tot stilstand kwam, werd hij van alle kanten beschoten. Vier mannen werden dodelijk getroffen door mitrailleurkogels. Velen raakten gewond. Ruim 160 gevangenen zagen kans te ontvluchten en werden opgevangen door de plaatselijke bevolking. Een aantal van hen glipte tussen de Wierdense burgers een kerk binnen, waarna ze na afloop van de dienst met hulp van de bevolking een veilig heenkomen vonden. Al spoedig kwam de hulpverlening op gang. Circa dertig gewonden werden vervoerd naar een noodziekenhuisje dat in de openbare school was ingericht. Vandaar werden ze met een brandweerauto overgebracht naar een ziekenhuis in Almelo.

Intussen werden degenen die niet konden of wilden vluchten door de Duitse bewakers samengedreven in de fabriek van Scholten aan de Violenhoeksweg. Hier kregen zij brood, pap, kaas, eieren en dergelijke dat hen werd aangeboden door de dorpelingen. Een aantal gevangenen werd alsnog uit de fabriek gesmokkeld en elders ondergebracht. In de namiddag zag de Wierdense EHBO kans ongeveer dertig mannen te verbergen in het ketelhuis van de fabriek. In de avond werden de dwangarbeiders weer naar het station gebracht. Tijdens de mars naar het station wisten enkelen ongezien uit de kolonne te komen en zich in de hoge heg langs de Violenhoeksweg te verstoppen. De overgebleven mannen werden gedwongen in de gereedstaande trein te stappen om hun reis naar Duitsland voort te zetten. Veertig van hen hebben de oorlog niet overleefd.

Onthulling
Het monument is onthuld op 12 mei 1947. Bij de plechtigheid waren ruim honderd mensen uit Overflakkee aanwezig. Een van hen (die destijds vanuit Middelharnis op transport was gesteld) dankte de Wierdense bevolking voor de gastvrijheid.

Info

Vorm en materiaal
Het herdenkingsmonument in Wierden is een gedenkmuur van witte hardsteen. Op de muur is het jaartal 1944 aangebracht.

Tekst
De tekst op de gedenkmuur luidt:

'HIER WERD 25-12-44 BESCHOTEN
EEN TREIN MET WEGGEVOERDE
MANNEN VAN DE EILANDEN
GOEREE EN OVERFLAKKEE EN
SCHOUWEN EN DUIVENLAND OP
TRANSPORT VOOR DWANGARBEID
IN DUITSLAND. ZIJ DIE ONTKWAMEN
EN IN WIERDEN EN OMLIGGENDE
PLAATSEN EEN VEILIG ONDERDAK
VONDEN EN ZIJ DIE IN ANDERE VORM
HULP ONTVINGEN, DRAGEN DIT
GEDENKTEKEN IN DANKBARE
HERINNERING OP AAN DE
OVERIJSSELSE BEVOLKING
EN GEDENKEN IN EERBIED.
DE SLACHTOFFERS:
A. DOORNHEIN
GEB. 1-9-'21 TE SOMMELSDIJK
D.J. VAN DER GRAAF
GEB. 3-3-'16 TE RENESSE
P. KERP
GEB. 9-9-'25 TE ACHTHUIZEN
P. LONT
GEB. 19-2-'08 TE WIERINGEN.'

Overige info

Locatie
Het monument is geplaatst aan de Spoorstraat, tegenover het station te Wierden.

Bronnen

• Maandblad Aantreden van juni 1955, nr. 6, uitgegeven door de Nederlandse Vereniging van Ex-politieke Gevangenen uit de Bezettingstijd;
• Herinneringen in steen - Een tocht langs de oorlogsmonumenten in Wierden van Gerrit van Loevezijn (Wierden, maart 1995);
• Sta een ogenblik stil... Monumentenboek 1940/1945 van Wim Ramaker en Ben van Bohemen. (Kampen, Uitgeversmaatschappij J.H. Kok Matrijs, 1980). ISBN 90 242 0185 3.