Zeist, 'Monument voor de Gevallenen'

Geschiedenis

---

Het 'Monument voor de Gevallenen' in Zeist is opgericht ter nagedachtenis aan alle medeburgers die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen zijn omgekomen. Hierbij wordt gedacht aan militairen die sneuvelden bij de gevechtshandelingen in mei 1940, militairen die later de strijd hebben voortgezet binnen en buiten de landsgrenzen, ter land, ter zee en in de lucht, verzetsmensen, Zeistenaren die het leven lieten in kampen in eigen land en daarbuiten, aan hen die werden neergeschoten bij hun poging uit de handen van de bezetter te blijven bij razzia's enz., en aan hen die omkwamen bij bombardementen.

Oprichting
Een halfjaar na de bevrijding werd in Zeist het Comité Monument voor de Gevallenen opgericht. Burgemeester mr. W.A.J. Visser was voorzitter van het erecomité, waarin alle geestelijke en maatschappelijke stromingen vertegenwoordigd waren. Het doel was een blijvend monument voor de oorlogsslachtoffers op te richten. Het geld voor het monument werd door middel van een grote geldinzameling, die op 1 en 2 maart 1946 werd gehouden, door de burgers van Zeist bij elkaar gebracht. Deze actie werd ondersteund door de Oranjevereniging Zeist. Het ingezamelde bedrag werd veilig belegd bij de Incassobank aan de Slotlaan.

De plaatsing van het monument in het Walkartpark is niet willekeurig. De plek ligt in de lengteas van het park, met op de voorgrond een aantal gazons, omgeven door hoge bomen. Hierdoor wordt het oog vanzelf naar de plek getrokken, terwijl het beeld , dat uitziet naar de toekomst (in de verte) ook daadwerkelijk 'in de verte uitziet'. Bovendien lag deze plek in een rustige omgeving, maar ook direct aan een belangrijke weg. De plaatsing van het beeld op de uitgekozen plaats hield wel in dat in het Walkartpark enkele wijzigingen aangebracht moesten worden. Het minder fraaie gebouw achter het beeld moest worden gemaskeerd, enige paden kwamen te vervallen en een pad moest worden omgelegd. Twee bomen moesten worden gekapt en twee zitbanken en beplanting moesten worden verwijderd. De kosten van deze werkzaamheden bedroegen 2500 gulden.

Onthullng
Het monument is onthuld op woensdagavond 4 juli 1951 door mevrouw M.W. van Hattem-Peil, moeder van de omgekomen Zeister verzetsstrijder F.O. van Hattem (1922-1944). Voordat het beeld, dat met de Nederlandse vlag was bedekt, werd onthuld, droeg de voorzitter van het Comité Monument voor de Gevallenen na een korte toespraak het monument over aan het gemeentebestuur. Na het zingen van het Wilhelmus voerde de burgemeester het woord. Namens het gemeentebestuur aanvaardde hij het monument. De plechtigheid werd besloten met kransleggingen en het neerleggen van bloemen.

Info

---

Vorm en materiaal
Het 'Monument voor de Gevallenen' in Zeist is een Frans kalkstenen beeld van een naakte mannenfiguur met de samengevouwen Nederlandse vlag onder zijn rechterarm. Het beeld is geplaatst op een voetstuk met aan weerszijden een muurtje. Het beeld is 2 meter 65 hoog, 1 meter 15 breed en 1 meter 20 diep. Het voetstuk is 1 meter 35 hoog, 1 meter breed en 1 meter diep. De muurtjes aan weerzijden van het voetstuk zijn 65 centimeter hoog en 3 meter breed. Op het voetstuk zijn de jaartallen 1940-1945 aangebracht.

Teksten
De tekst op het linker muurtje luidt:

'ZIJ GAVEN HUN LEVEN VOOR DE VRIJHEID.'

De tekst op het rechter muurtje luidt:

'EN VOOR DE TOEKOMST ONZER KINDEREN.'

Symboliek
Het monument bestaat uit een beeld van een naakte jongeman, die de samengevouwen Nederlandse vlag omklemt en met vertrouwen in de toekomst ziet. Hier wordt de gedachte uitgebeeld die in de bezettingstijd het verzet bezielde: het vasthouden aan de nationale eer en de vrijheid, gesymboliseerd door de vlag; de blik op de verre, betere toekomst gericht, versterkt door het gebaar van de linkerhand, die hij boven de ogen houdt. De beide muurtjes van het voetstuk vormen een onderdeel van de vijfhoek die de vijf oorlogsjaren verbeeldt.