Jan Molenaar

Jan Molenaar Jan Molenaar werd op 12 april 1918 geboren te Waddinxveen als 4e kind van Gerrit Molenaar en Elisabeth Dullemeijer. Het gezin, bestaande uit 6 jongens en 3 meisjes, woonde indertijd aan de Piet Heinstraat. Hij is slachtoffer geworden van één van de treurigste gebeurtenissen uit de Tweede wereldoorlog. Zijn zuster mevrouw Bets Versluis - Molenaar, het op één na jongste kind van de familie vertelt:‘Mijn broer Jan was in 1940 werkzaam als korporaal-marconist bij de Koninklijke Marechaussee Bureau Bijzondere opdrachten. Al snel werd hij uitgezonden naar Engeland om spionagewerk te doen tegen de vijand en dat is hem noodlottig geworden. Daar, in Engeland werd hij opgeleid door de Special Operation Executive/Dutch Section (SOE), een zelfstandig uitvoerende tak van de Britse geheime dienst (SIS) in een kamp te Winterford buiten Londen en later in Beaulieu in de New Forest bij het Solent langs de zuidkust van het graafschap Hampshire. Vanwege zijn moed kreeg hij een opleiding om met een parachute gedropt te worden in het bezette Nederland. Hij was dus marconist en kon telefoonverbindingen maken voor onze mensen. Zo heeft hij verschillende keren spionageopdrachten uitgevoerd. Zijn schuilnaam was ‘Martin’. Een collega van Jan, Huub Lauwers, ook een geheim agent, deed hetzelfde gevaarlijke werk. Hij echter viel na zo’n landing in handen van de Duitsers. Ze doodden hem niet, maar dwongen hem een misleidend telegram naar Londen te zenden. Zo kon hij de levens van z’n vrienden redden, zeiden ze. In het telegram stond dat de dropping goed was verlopen en dat Huub Lauwers niet was gepakt. Nu had hij een code in zijn bericht opgenomen, waarmee hij duidelijk wilde maken dat alles juist was misgegaan, maar in Londen werd dat niet begrepen. Toen konden de Duitsers een spelletje met de Engelsen spelen: het Englandspiel. De onderneming werd Operatie ‘Northpole’ genoemd. Wel 54 spionnen werden gedropt. Jan was de 8ste. Ze werden allemaal door de vijand -de Abwehr- opgevangen, die daardoor ook de geheimen die de parachutisten bij zich hadden, kon inpikken. De SD was van te voren ingelicht. Ze luisterden radiocontact af. Ook Jan werd boven ons land neergelaten. Hij wist wat hem te wachten stond, wanneer hij als spion ontdekt werd. Hij wist dat hij onmenselijk behandeld zou worden en dat ‘t hem z’n leven kon kosten. Maar de afloop was nog anders dan je zou verwachten. In de vroege morgen van de Eerste Paasdag 1942 -28 maart- werd Jan Molenaar per parachute vanuit een RAF-vliegtuig gedropt boven Hellendoorn in Overijssel. In z’n val botste hij tegen een stenen put en bleef zwaar gewond liggen. Hij werd gevonden door zijn vriend, de 28-jarige priesterstudent Leo Andringa, die tegelijk met hem was neergekomen. Leo kon niet veel meer voor Jan doen dan bidden. Hij diende hem de zelfmoordpil toe, die tot de uitrusting behoorde, groef een gat voor de parachutes en sleepte het lichaam van Jan achter de struiken. Toen verliet hij haastig het landingsterrein. Jelte Rep beschrijft het zo in zijn boek ‘Englandspiel, spionagetragedie in bezet Nederland 1942-1945’. Het lichaam van Jan is gecremeerd misschien in Driehuis-Westerveld. Niemand weet precies waar zijn as is terechtgekomen, misschien op een urnenveld van een begraafplaats in Amsterdam. Jan is 24 jaar oud geworden. Toen de oorlog voorbij was, werd hem een onderscheiding verleend; na zijn leven dus: postuum… Het Englandspiel is nog lang doorgegaan. Vele geheime agenten werden gepakt, evenals hun medewerkers. Wapens bedoeld voor het Nederlandse verzet, kwamen terecht bij de Duitsers. Het Englandspiel was een verschrikkelijk hoofdstuk in een verschrikkelijke geschiedenis. Later heeft men wel beweerd dat de Engelsen de code van Huub Lauwers wel begrepen hadden en de geheime agenten moedwillig hebben opgeofferd om de vijand op een dwaalspoor te brengen, zodat die niets merkte van de voorbereiding en de acties van de grote Invasie in Normandië op D-day, 6 juni 1944. Het is mogelijk. Anderen zeggen weer, dat er sprake is geweest van nalatigheid en noemen het Englandspiel en vuil spelletje. Ja, dan besef je opnieuw, dat oorlog onmenselijk is – hoe je het ook bekijkt – en dat de offers die zijn gebracht voor onze vrijheid wel heel groot zijn geweest…!’ Mevrouw Hillegonda Roobol, dochter van Jan Roobol, die ten tijde van de Tweede Wereldoorlog veldwachter was in Waddinxveen en aan de Brugweg woonde, vertelde me in het jaar 2000 nog het volgende: ‘Mijn vader heeft na de oorlog meegeholpen de geschiedenis van Jan Molenaar aan de vergetelheid te onttrekken. Molenaar was dus spion voor het Englandspiel en kwam bij een landing te Hellendoorn om het leven op 28 maart -Eerste Paasdag- 1942. De Duitsers namen zijn lichaam mee, niemand weet wat ermee gebeurd is en waar Jan Molenaar begraven ligt. Door toedoen van mijn vader werd hij postuum geëerd en tot Majoor bij de Marechaussee bevorderd’. In zijn boek ‘Englandspiel ontmaskerd’ (1992) geeft de schrijver Hans Hoets meer bijzonderheden: ‘Met de wapenzendingen meegerekend, zijn er gedurende een periode van ruim twee jaar (van maart 1942-april 1944) 95 afwerpingen geweest waarvan de Duitsers afwisten. Zoiets was nog nooit in de annalen voorgekomen. Er was dus een spel gespeeld tussen Duitsers en Engelsen, met Nederlandse agenten als levende pionnen, die bij landing geëlimineerd werden. Dat is het Englandspiel geweest. Voor het eerst zond de SOE (Special Operation Executive) vier agenten in één nacht in een RAF-bommenwerper. In de nacht van 29 op 30 maart 1942, slechts twee nachten na de komst van Baatsen (die in de nacht van 27 op 28 maart als zesde in Nederland geparachuteerde SOE-agent werd gearresteerd), landden de SOE-agenten Andringa en Molenaar bij Ommen. Maar Molenaar werd voortgesleept door de harde wind en sloeg met zijn hoofd tegen een stenen put, waardoor hij jammerlijk om het leven kwam. Zijn zender werd bij de landing totaal vernield. Zo was Andringa (‘Akki’) zijn maat en zijn zender kwijt. Maar ‘Akki’ gaf niet op. Vanuit hetzelfde vliegtuig sprongen even later nog twee Nederlandse SOE-agenten Ras en Jordaan, bij Rijssen omlaag’. (De maten van Molenaar Andringa en Rip zijn tenslotte gepakt en stierven een mensonterende wijze door gruwelijke en sadistische Duitse SD. Jordaan kwam twee dagen voor de bevrijding door de Amerikanen op 3 mei ’45 om in concentratiekamp Mauthausen). ‘Ze hebben niet alleen een zeer belangrijke bijdrage geleverd tot het slagen van de invasie en de bevrijding van Nederland, zij behoorden ook tot onze beste Nederlanders. Hun dood is daarom ook nooit zinloos geweest: zij zullen voor ons en ook voor de komende generaties een lichtend voorbeeld blijven. Deze verzetsstrijders bleven doorvechten toen alles verloren scheen en zetten zich volledig in voor Nederland in de donkerste jaren van onze geschiedenis. Wat de Nederlandse agenten van het Englandspiel hebben gedaan staat te lezen op het aan hen gewijde monument in Den Haag aan de Hoge Weg bij de Scheveningse Bosjes en de waterpartij: ’Zij sprongen in de dood voor onze vrijheid’. De familie Molenaar ontving na de oorlog van oud-brigadecommandant adjudant Rouvroye uit Ottersum een belangrijke herinnering aan Jan. ‘Omstreeks oktober 1939 kwam Jan Molenaar als jong marechaussee van het depot op de brigade Venray. Al spoedig bleek dat Jan Molenaar, wat studiezin, dienstijver en karaktereigenschappen betrof veel beloofde voor de toekomst. Jan werd een goed kameraad, een goed politieman. Iemand die wist van aanpakken. Een steun voor zijn brigadecommandant, bij zijn kameraden zeer gezien. In 1940 kwam Jan met ons in Engeland. Op een avond stond Jan met tranen in zijn ogen voor mij: ‘Opper, ik wil wat doen, ik wil vechten tegen de moffen’. Spoedig daarna werd Jan parachutist. Daarna vertrok hij naar de school van ‘Intelligence Service’ (Geheime Dienst). Enige tijd later schreef hij mij, dat hij de zware training met goed gevolg had doorstaan en was bevorderd tot 1e Luitenant. Nu heb ik mijn doel bereikt en hoop spoedig wat voor mijn vaderland te kunnen doen., zo schreef hij. Later vernamen wij, dat hij in Nederland was geweest en weer in Engeland terug was. Hij was toen bevorderd tot Kapitein. Later drongen de droeve geruchten tot ons door, dat hij was gevallen voor zijn vaderland’. Ook de Haarlemmer C. Beverdam liet de familie een opmerkelijke verklaring na, die hij als volgt op schrift stelde: “Op de eerste Paasdag 1942 werd ik des morgens om 6 uur gewekt door mijn schoonmoeder te Hellendoorn, waar wij logeerden, die mij vroeg, wat ze moest beginnen met een parachutist die bij haar om hulp aanklopte. Mij bleek toen, dat er een kameraad van deze parachutist een halve kilometer verder gewond was achtergebleven. Bij onze komst bleek de gewonde reeds overleden te zijn. In de prille morgen hebben wij daar onze hoofden ontbloot en een ‘Rust zacht’ uitgesproken. De papieren, geld en wapens hebben wij meegenomen. Dat was Jan Molenaar, zoals ons later bleek, ik moest eerst zorgen, dat de overlevenden in veiligheid kwamen, zo moeten we hem laten liggen. Een eierzoeker vond hem en deed er aangifte van. Hierna werd Jan opgehaald en opgebaard en begonnen de Duitsers met hun onderzoek. Familie Molenaar, Gij kunt trots zijn op Uw Jan, want hij heeft iets groots verricht. Waddinxveen, schrijf die naam van Jan Molenaar met gulden letters op Uw gedenkteken, want een der uwen heeft zich vorstelijk gedragen. Leden van het wapen Koninklijke Marechaussee, laat Jan Molenaar U ten voorbeeld zijn, hij was een held en een der Uwen: Jan Molenaar heeft niet tevergeefs geleefd, gestreden en geleden. Zijn leven zij ons een lichtend voorbeeld”. Bij koninklijk besluit van 11 september 1951 werd Jan Molenaar postuum het Bronzen Kruis toegekend.Wij Juliana, bij de gratie Gods, Koningin der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau, enz. enz.Op de voordracht van onze Minister van Oorlog van 6 September 1951, DG La R 215; HEBBEN GOEDGEVONDEN EN VERSTAAN: Toe te kennen het Bronzen Kruis postuum aan: De Marechaussee te paard J.Molenaar, geboren 12 April 1918, van het Wapen der Koninklijke Marechaussee; wegens: “Heeft zich door moedig optreden tegenover de vijand onderscheiden. Na aankomst in ENGELAND medio 1940 heeft hij zich vrijwillig beschikbaar gesteld om als agent-parachutist naar bezet NEDERLAND te worden uitgezonden. Heeft als zodanig dienst gedaan en kwam bij zijn dropping eind Maart 1942 om het leven.” Onze Minister van Oorlog is belast met de uitvoering van dit besluit, waarvan afschrift enz. SOESTDIJK, 11 september 1951, JULIANA De MINISTER VAN OORLOG, G. Staf overeenkomstig het oorspronkelijke, DE SECRETARIS-GENERAAL van het Ministerie van Oorlog, RietveldOp 21 september 1951 ontving Jan Molenaar bij postume toekenning het Oorlogsherinneringskruis met de gesp ‘voor algemene krijgsverrichtingen ‘Oorlogsvluchten 1940-1945’’. En op 26 oktober 1954 werd zijn naam bijgeschreven in het Gulden Boek van de Koninklijke Marechaussee. Jan Molenaar stierf op 28 maart 1942 te Hellendoorn. Hij is gecremeerd, zijn as is waarschijnlijk verstrooid. Hij was ongehuwd. Auteur: Hans Geel Waddinxveen PS Terwijl de familie nooit op de hoogte is gesteld over wat er met de as van Jan molenaar is gebeurd, menen anderen Molenaars laatste rustplaats wel te weten: -Zo meldt de historicus Jack Kooistra na uitgebreid onderzoek te hebben ontdekt, dat in 1980 op last van de Deutsche Kriegsgräberfürsorge te Kassel en een vertegenwoordiger van de Nederlandse regering de zaak Jan Molenaar verzwegen moest worden – ‘Uiterst geheim, spion’. Kooistra meent toch te weten waar het graf van Jan Molenaar zich bevindt: op de Duitse militaire begraafplaats in het Limburgse Ysselsteyn onder een grafsteen waarop geschreven staat ‘Ein Deutscher Soldat’. (‘Friesch Dagblad’ dd. 30.04.2010) -Het Streekarchief ‘Midden Holland’ te Gouda ontving dd. 14.07.2011 een bericht (initialen CH) met de mededeling: Het lichaam van Jan Molenaar is op bevel van Joseph Schreieder (SS-Sturmbannführer en Kriminaldirektor van de Gestapo te Den Haag en één van de belangrijke figuren in het Englandspiel) naar Driehuis/Westerveld bij Velsen gebracht en daar op 4 april 1942 gecremeerd. Zijn as is in een urn gedaan die vervolgens naar Erfurt of Sachsenhausen is gebracht. Sluiten