Jan Nauta werd geboren op 28 mei 1917 te Harlingen. Hij was een zoon van

Watze Eeltje Nauta die op 29-8-1914 in het huwelijk trad met Jantje Sikkema

Als soldaat bij het 9 Regiment Infanterie en geboren in 1917, diende Jan zich op 7 juni 1943 te melden in de Frieslandkazerne te Assen, ten einde te worden teruggevoerd in krijgsgevangenschap. Kort daarop is hij per trein afgevoerd naar Stalag XI-a Altengrabow, waar hij werd geregistreerd als krijgsgevangene nummer 107089.

Op 4 juli 1943 is hij overgebracht naar Stalag IV-b Mühlberg. Dit kamp fungeerde net als Altengrabow als doorgangskamp. De Nederlandse manschappen werden vanuit Stalag Mühlberg doorgestuurd naar de Arbeitskommandos, waar ze gedwongen tewerkgesteld werden. Op een onbekende datum in juli 1943 is Jan per trein overgebracht naar het Arbeitskommando van de Sudetenländische Treibstoff Werke (STW) in Brüx. Dit was een fabriek waar uit bruinkool synthetische benzine werd gemaakt. Het betrof dus directe oorlogsindustrie.

Het Arbeitskommando in Brüx was voor de Nederlandse krijgsgevangenen één van de meest beruchtste Kommandos. Het onderkomen voor de Nederlanders grensde direct ten zuidwesten aan het fabrieksterrein en de olieopslagtanks. Omdat het strategische industrie betrof was het complex herhaalde malen het doelwit van geallieerde bombardementen.

Jan Nauta heeft de barre omstandigheden overleefd en maakte op de vroege ochtend van 8 mei 1945 de bevrijding mee door het Rode Leger. Het Rode Leger bevrijdde het kamp, maar trok direct in zuidelijke richting verder om de Duitsers in de richting van Praag te verdrijven.

Het Amerikaanse front was ter hoogte van Karlsbad blijven staan. Deze stad vormde een vooruitgeschoven positie. Veel Nederlandse krijgsgevangenen hebben op 8 mei besloten de verdere ontwikkelingen niet af te wachten en zij zijn te voet, per fiets, per kar of wagen in de richting van Karlsbad getrokken. Daarbij gebruikten zij één van de weinige aanwezige wegen, waar op dat moment nog steeds gevechten plaatsvonden tussen het Rode Leger en terugtrekkende Duitse troepen. De weg was bovendien volgepakt met wegtrekkende mensen, troepen transporten, etc.

De route die de Nederlanders volgden is beschreven in meerder dagboeken van mede-krijgsgevangenen. Een reconstructie is te vinden in “Terugkeer uit krijgsgevangenschap, ego-documenten vertellen een verhaal”, door E. van der Most, Gouda, uitgave in eigen beheer, 16 januari 2021. Uit deze uitgave is de onderstaande afbeelding overgenomen, waarbij de plaats van overlijden van Jan Nauta is aangegeven.

Mede ex-krijgsgevangene soldaat Willem Matheus Rijnardus (kgf 98184) vermeldde op zijn repatriëringsformulier dat Jan Nauta op 9 mei 1945 te Meritich bei Kaden (hij bedoelde Meretitz bei Kaaden) bij een gevecht tussen S.S. en een Russische Pantserspits door een pistoolschot in het hoofd om het leven kwam.

Nationaal Archief collectie krijgsgevangenen 2.13.98, inv 142

Gelet op de datum van bevrijding door het Rode Leger, de afgelegde afstand, alsmede het frontverloop kan de datum van 9 mei 1945 juist zijn. Tot heden konden geen documenten worden teruggevonden die de datum van 8 of 9 mei kunnen onderbouwen. Het blijft echter buitengewoon tragisch dat een zojuist bevrijde Nederlandse krijgsgevangene op weg naar huis toch nog de dood vond.

Reconstructie terugreis vanuit Brüx naar Karlsbad uit E. van der Most "Terugkeer uit krijgsgevangenschap, ego-documenten vertellen een verhaal”,