Jan de Nooy

In 1908 vertrekt vanuit Rotterdam de s.s. Le Maire, van de Koninklijke Paketvaart Maatschappij, voor zijn maidentrip naar Batavia. In april van het zelfde jaar werd het schip (3300 ton) opgeleverd door de Maatschappij Feijenoord te Rotterdam.

Jan de Nooy was 4e stuurman op het KPM koopvaardijschip de S.S. Le Maire. Het schip vertrok op 27 februari 1942 onder kapitein D. Bedeaux, uit de haven van Tjilatjap. Op Java was een grote evacuatie op gang van Burgers en militairen die het eiland wilden ontvluchten.

Hier volgt het verslag van Adriaan Willem kik, 4e machinist op de M.S. Abbekerk. Te Tjilatjap aangekomen bleek dat deze haven barstensvol schepen lag. Grote vrachtvaarders, een paar kleinere passagiersschepen en een stel oorlogsschepen van diverse nationale pluimage. Deze keer geen ankerplaats ver weg van het gewoel, maar direct aan de kade. Dit gaf de noodsituatie wel zeer helder weer. Zonder veel dralen werden de luiken geopend en met grote haast werd gestart met het lossen van de munitie. Er kwam werkvolk aan boord die, met duidelijk grote haast, aan dek langs de railing een hele rits latrines begonnen te bouwen boven een lange vrij brede goot die op het laatst buitenboord uitmondde. Voorts werd er nog wat keukenmateriaal en voedsel gebracht. Al snel werden we op de hoogte gebracht van wat ons nu weer te wachten stond. We werden klaar gemaakt om als evacuatieschip krijgsmachtonderdelen bestaande uit landmacht-, luchtmacht- en zeemacht- personeel van allerlei naties, die overbodig waren geworden, over te zetten naar Australië. We dachten wel dat je daar eigenlijk een hele vloot voor nodig had. We waren zeer benieuwd en het kon ons allemaal niet vlug genoeg gaan.

Intussen zagen we schepen komen en gaan. De gaande schepen meestal afgeladen met vluchtelingen. Bij de gaande schepen waren op zekere dag alle oorlogsschepen die in de haven lagen en, naar later bleek naar de Java Zee opstoomden, waar men op 28 februari en 1 maart 1942 slag leverde met de Japanse vloot.

Op 27 februari werd aan alle binnen liggende schepen order gegeven om in de avond te vertrekken naar Ceylon of Australië. Dat was haasten geblazen, niet alleen voor de mensen die de munitie losten maar ook voor een groot gedeelte van de vluchtelingen die nog onderweg waren naar onze boot. Het lossen van de munitie werd gestopt. Het bleek dat over het geheel genomen de onderste ruimen nog tot aan de luiken vol zaten. De luiken konden nog net gesloten worden zonder dat er iets zichtbaar was van de lading.

In de loop van de dag kwamen de mannen aan boord. Een gevarieerder stel had ik nog nooit gezien. Vliegtuigbemanningen met nog dik gevoerde jacks aan, een paar hoge en nog meer lagere officieren, soldaten en matrozen bewapend en ongewapend en nog wat burgers en buitenlui. Velen met zeer bezorgde en tevens vermoeide trekken op het gelaat. Wat wil je, de meesten lieten een gezin achter en de toekomst voor allen was zeer ongewis. Ze werden over de gehele lengte van het schip verdeeld en in de bovenste ruimen ondergebracht. Zeker weten doe ik het niet, maar ik geloof wel dat ieder een veldbed mee kreeg. De meesten hadden het natuurlijk niet gemakkelijk. Ze hadden op een wel zeer ruwe manier, en totaal onvoorbereid, een heel vertrouwde omgeving moeten verlaten en werden letterlijk in de ruimen van een vrachtschip gestuwd. Niet bepaald een ruimte waar je gemakkelijk uit komt in geval van nood.

En zo ging, in slakkengang, nog dezelfde dag een 24-tal grote en kleinere schepen waaronder de “Zaandam” en de “Jagersfontein” het Tjilatjapse zeegat uit met de wetenschap dat de zee die Java scheidde van Australië geïnfiltreerd was met Japanse oorlogs- en vliegdekschepen plus nog vele onderzeeboten. Elke kapitein mocht zijn eigen weg bepalen en in de machinekamer werden de motoren nog een tandje extra bijgezet.

De s.s. Le Maire heeft op 27 februari 1942 de haven van Tjilatjap verlaten naar Bunbury, de westkust van Australië. Alle opvarende van de s.s. Le Maire zijn met hun spoorloos verdwenen schip ondergegaan. Het is onbekend met hoeveel personen men uitvoer, ongetwijfeld zijn het er beduidend meer geweest dan de twaalf bemanningsleden die door de KPM met naam en positie zijn vermeld. Zeker is wel dat het schip getorpedeerd is, in de Japanse archieven zijn geen documenten gevonden die antwoord kunnen geven op de ondergang van het schip.

Bron:

Adriaan Willem kik

Loosduins Museum

Nederlandse Koopvaardij in WOII K.W.L. Bezemer

Nederlandse Oorlogsgravenstichting