Gerrit Jan Ormel

Gerrit Jan Ormel wordt op 13 november 1910 geboren in De Heurne bij Dinxperlo als zoon van landbouwer Wessel Ormel (Dinxperlo 1880) en Berendina te Rietstap (Wisch 1879). Zijn ouders zijn in de zomer van 1908 getrouwd. Gerrit is de oudste zoon van een groot gezin. Eind 1910 verhuist de familie naar Hardenberg in Overijssel, naar een nieuw gebouwde boerderij. Gerrit trouwt voorjaar 1938 in het huwelijk met Ankeliena – Liny – van der Vinne (Gramsbergen 1915) en ze krijgen drie kinderen: Werner (1940), Aaltje (1941) en na Ormels dood in april 1945 Gerda Jantina. Liny Ormel-van der Vinne is een jongere zus van buurvrouw Pietertje te Rietstap-van der Vinne, getrouwd met Derk te Rietstap. De zwagers Ormel en Te Rietstap zijn vanuit de Achterhoek sowieso verwant. De twee gezinnen wonen aan de Van Roijenswijk, tussen Bergentheim en Kloosterhaar. In de oorlog gaan ze samen in de illegaliteit.

De boerderij van Derk en Pietertje te Rietstap is een centrum van verzet voor de omgeving van Bergentheim. Vanaf juli 1942 verricht Gerrit Ormel illegale activiteiten en hij werkt hierbij nauw met zijn zwager samen. Beide gezinnen verbergen onderduikers: verzetslieden, mensen die aan de Arbeitseinsatz willen ontsnappen en Joden. Ze helpen allen aan bonkaarten. Buurtgenoot Geert Salomons (later ook gefusilleerd) en Geert Theissens zijn bij hun activiteiten betrokken. Ze werken samen met de Knokploeg, organiseren sabotageacties en overvallen een distributiekantoor in Coevorden (op 20 juni 1944), waarna ze zich schuilhouden in de schuur van Salomons. Bovendien verspreiden ze het illegale blad Trouw, door koeriersters uit Groningen gebracht. Met drie jonge verzetslieden uit Harderwijk, die ook voor de Trouw-groep werken (ondergedoken bij Ormel, Te Rietstap en Salomons) overvalt Gerrit Ormel op 29 juli 1943 het bevolkingsregister in Hellendoorn. De buit wordt vervolgens begraven op een akker in Balderhaar, in de buurt van de Van Roijenswijk en de Duitse grens.

Op 12 januari 1945 worden Ormel, Te Rietstap, Salomons en ten minste acht andere verzetslieden uit de omgeving gearresteerd. Een patrouille uit Kamp Erika bij Ommen stopt als eerste bij Te Rietstaps boerderij en arresteert vervolgens Ormel. Derk heeft gezien dat er bij zijn buren iets aan de hand is, maar vlucht niet, omdat hij (waarschijnlijk) aanneemt dat er alleen naar onderduikers wordt gezocht. Ook het waarschuwend zwaaien van Te Rietstaps broer Jan ontgaat hem. Ormel wordt een kleine Volkswagen Kever ingeduwd, waarop zijn hond de bewakers aanvalt. Het dier wordt weggeschopt en zal na de dood van zijn baas wegkwijnen en overlijden. De twee zwagers worden in Kamp Erika tijdens verhoren zwaar mishandeld en krijgen bunkerstraf: Ormel drie dagen. Te Rietstaps voeten zullen er bevriezen en hij loopt een keelontsteking op. Daarna wacht het Huis van Bewaring in Almelo, waar vandaan Gerrit aan Liny schrijft: “Lief vrouwtje…als ik…‘s nachts eens wakker lag dan pakte ik jou in mijn armen. Ik hoop dat ik dat nog eens gauw weer doen mag en kan…Nu schat tot weerziens en er gebeurt niets zonder Gods wil.” De volgende ochtend – 21 februari – vertrekt Ormel naar gevangenis de Kruisberg in Doetinchem.

Op 2 maart 1945 wordt Gerrit Ormel met zijn zwager Derk te Rietstap gefusilleerd aan het Rademakersbroek bij Varsseveld in de Achterhoek, samen met 44 andere (verzets)mannen uit heel Nederland. Hun dood is een represaille voor het ombrengen van vier Duitse militairen door verzetsgroep De Bark, die in de laatste oorlogswinter z'n hoofdkwartier heeft in een boerderij in buurtschap De Heurne vlakbij Dinxperlo.

Op zondagochtend 4 maart horen de gezinnen in Hardenberg en omgeving dat twaalf van hun mannen zijn gefusilleerd. Op 26 april identificeren Jan Ormel en Arend Mulder hun lichamen in Varsseveld en een dag later worden de mannen met een gezamenlijke dienst op de begraafplaats van Bergentheim herbegraven. Liny is dan net bevallen van haar jongste kind Gerda Jantina, vernoemd naar haar man. Zij en Gerrit zullen in 1993 postuum worden onderscheiden door Yad Vashem.

Derk Ormel met zijn gezin in 1944 en hun boerderij.

Meer lezen? https://de46vanhetrademakersbroek.nl/