Johannes Penseel

In het verzet Arnhem opereerde de Groep Penseel, waartoe behoorden:

Johannes Penseel senior, elektricien, geboren Leiden 5 oktober 1886,

Johannes Penseel junior, elektricien, geboren Leiden 4 maart 1919,

Marinus Penseel, elektricien, geboren Leiden 19 juli 1923,

Antonie Gijsbertus (Toon) van Daalen, koopman, geboren Arnhem 24 augustus 1902.

De voormalige marconist bij de Koopvaardij Johannes Penseel senior, eigenaar van een elektrotechnisch bedrijf op Velperplein 7 in Arnhem, raakte al in 1940 bij het verzet Arnhem betrokken. De groep rond hem was in eerste instantie actief met het verspreiden van illegale kranten, later ook met hulp aan onderduikers. De mannen waren leden van de Knokploeg Arnhem (LKP). In maart 1943 werd Johan Penseel sr. opgepakt door de Sicherheitsdienst (SD) en aan zware verhoren onderworpen op het adres Utrechtseweg 55a. Dat had betrekking op het regelen van een onderduikadres voor een joodse vrouw. Enkele weken later werd hij vrijgelaten vanwege gebrek aan bewijs. Hij had enige tijd nodig om te herstellen van de martelingen waarna hij samen met zijn zoons Johannes en Martinus (die onder meer bij vliegveld Deelen spioneerden) zijn verzetswerk voortzette met het regelen van onderduik voor joden en sabotagedaden. In de loop van de tijd werden met de gewestelijke leiding van de LKP Apeldoorn en met gespecialiseerde werknemers van NS, PTT, Waterstaat etc. contacten gelegd. Begin september 1944 kwamen de opdrachten voor sabotage van buiten de groep. Vanuit het hoofdkwartier van de LKP aan het Velperplein 7-8-9 werden telefoongesprekken met de geallieerden op de brug in Arnhem, in Oosterbeek en Nijmegen mogelijk gemaakt. Toen men de stad Arnhem moest verlaten tussen 24 en 26 september 1944 kon de groep als onderdeel van de Technische Noodhulp werkzaamheden qua stroomvoorziening blijven verrichten, soms saboterend, en zo waardevolle informatie verzamelen.

Tijdens de strijd rond de Rijnbrug in Arnhem werd het grootste deel van de Britse parachutisten krijgsgevangen gemaakt. Vier paratroopers konden zich schuilhouden. Eén van hen was Robert Peatling die op een zolder onderdook. Hij werd ontdekt door een politieman die Johan Penseel senior waarschuwde. Peatling kon schuilen in de woning van Johan Penseel op Velperplein 7. De Engelsman werd weggebracht door de twee verzetsmensen Klaas Schuttinga en Nico van den Oever, die op 2 januari 1945 vervolgens door de SD gearresteerd werden. Die dag kregen zowel Johan Penseel als zijn zoons Johan en Martinus het bericht zich een dag later te melden bij de SD. Ondanks advies onder te duiken deden ze dat niet. Ze werden gearresteerd. LKP-lid Toon vanDaalen (buurman van Johan Penseel) werd door de SD op 4 januari in Ede opgepakt. Alle zes mannen werden overgebracht naar de SD-gevangenis de Kruisberg in Doetinchem.

Zij zijn in een transport van circa 90 mannen op 1 februari 1945 per trein vanuit Doetinchem vertrokken en vier dagen later in Kamp Neuengamme aangekomen.

Klaas Schuttinga overleefde ondanks dysenterie Kamp Neuengamme maar kwam om na zijn evacuatie uit het Kamp bij de luchtaanval op het schip Cap Arcona in de Lübeckerbocht op 3 mei 1945. Marinus Penseel overleed op 13 maart 1945 in Kamp Wöbbelin door dysenterie. Zijn broer Johan Penseel junior overleed op 20 maart 1945 in Kamp Wöbbelin door dyphterie. Johan Penseel senior overleefde maar werd nooit meer de oude. Hij kreeg de bijnaam ‘Papa’ van de joodse onderduikers die hij in de oorlog had geholpen. Penseel senior overleed in Amsterdam in 1975. Toon van Daalen overleefde Kamp Wöbbelin en liftte in mei op eigen gelegenheid naar Nederland. Hij overleed in Wageningen op 5 februari 1992. Ook Nico van den Oever overleefde Kamp Wöbbelin en woog nog maar 38 kilo toen hij terugkeerde bij zijn ouders op hun evacuatie-adres. Hij overleed in 1994.