Hendrik van Bezooijen

Mensen kwamen in de Tweede Wereldoorlog vanuit uiteenlopende achtergronden in verzet tegen de Duitse overheersers. Voor de één was het een kwestie van vaderlandsliefde. Anderen zochten avontuur, hadden politieke motieven of kwamen in verzet vanuit het geloof. Vaak kennen we deze motieven, zo veel jaar na 1945, niet of niet helemaal meer. Zoals bij Henk van Bezooijen (1903-1945). Kort voor het eind van de oorlog, op 31 maart 1945, werd hij in Fort De Bilt in Utrecht als verzetsstrijder gefusilleerd.

Hij was de oudste van een boerengezin uit Everdingen. Everdingen is een dorp aan de Lek, niet ver van Utrecht. Hoewel hij goed kon leren was studeren er niet bij. Zijn vader stierf jong. Henk moest het bedrijf in. Na zijn huwelijk met Adriaantje Pesselse begon hij op een huurboerderij in Meerkerk. Later huurde hij een boerderij aan de Minkeloos in Hoogblokland. Er kwamen twee jongens, Gerrit (1932-2014) en Teunis (geboren 1936). In 1938 overleed Henks vrouw. Henk bleef met twee kleine kinderen achter.

Vader en moeder Van Bezooijen met hun oudste zoon

Henk van Bezooijen was zeker geen oppervlakkige man. Hij was leider van de Knapenvereniging, waar jongens over het geloof te horen kregen. Hij was ook ouderling in de Nederlands Hervormde Kerk. Als er geen dominee was om in de kerkdienst voor te gaan, nam Henk de honneurs waar als preeklezer. Hij las graag. Abraham Kuyper bijvoorbeeld, orthodox protestants politicus, theoloog, journalist en nog veel meer. Colijn en Vader Cats werden ook gelezen, evenals boeken over de natuur en dieren. Mooie boeken, maar geen lichte kost. Ook in zijn bedrijf probeerde hij zich door studie op te werken al was dat in het Nederland van de jaren dertig niet gemakkelijk.

Wanneer Henk van Bezooijen met verzetswerk begon weten we niet precies. Waarschijnlijk was het in 1941. Waarom hij in verzet ging weten we evenmin precies. Vaderlandsliefde en een sterk rechtvaardigheidsgevoel speelden zeker mee. Henk was een principieel man die het verschil tussen goed en kwaad kende. Hij wist dat van hem een keus werd verwacht. En hij koos.

Zoon Teunis voor de boerderij

Al gauw wemelde het van de onderduikers op de boerderij aan de Minkeloos. Joden, maar ook mensen die zich om andere redenen aan de controle van de bezetter wilden onttrekken. Zijn zoon Teunis (toen nog een kleine jongen) heeft er nog flarden van herinneringen aan. “Er waren altijd veel mensen over de vloer. Soms moest je dingen doen om anderen niet onnodig wijzer te maken. Zo moest ik tegen de vrouw van één van de onderduikers Tante Zus zeggen. Terwijl ze helemaal mijn tante niet was. Op een avond was ik wakker geworden en weer beneden terecht gekomen. Daar zat een gewonde Ierse vlieger. Hij werd door de plaatselijke dokter behandeld alvorens weer verder te worden geholpen. ‘Wat praat die man raar’, zei ik. Achteraf was het vast niet de bedoeling dat ik dat zou zien.

Mijn vader was een zorgzame man. Toen ik in de oorlogsjaren tbc kreeg, zat hij daarover flink in de rats. Zorgzaam was hij ook voor zijn onderduikers.

Toen ik tbc had lag ik in een tent buiten bij de boerderij. Dan kon ik altijd in de zon en de frisse buitenlucht liggen en dat hielp tegen de ziekte. Ik weet nog dat er een Duits vliegtuig heel laag overvloog. Prachtig vond ik het, maar waarschijnlijk was die vlieger aan het kijken wat die tent te beduiden had. En misschien ook wel wat er op die boerderij gebeurde.”

Daar gebeurde heel wat en dat werd steeds meer. Eerder al was Henk toegetreden tot de LO-LKP Gorinchem en omstreken. Met het eind van de oorlog in zicht wilde de regering in Londen meer eenheid in het verzet brengen. De BS (Binnenlandse Strijdkrachten) werd opgezet. De organisatie daarvan had op veel plaatsen de nodige voeten in de aarde, want verzetsstrijders zijn net mensen. In de regio rond Gorkum ontstonden twee BS-eenheden. Vanaf september 1944 kregen die allebei gastvrijheid op de boerderij van Henk van Bezooijen in Hoogblokland. Dat hield nogal wat in. Er kwam een zender. Er werd vergaderd. Er werden wapens verborgen en van daar gedistribueerd. Aanslagen werden voorbereid. Terwijl er ook nog steeds onderduikers waren.

Prachtig, maar ook wrang detail: eind 1944 trouwde Henk van Bezooijen voor de tweede keer. Gerrit en Teunis kregen een stiefmoeder.

Gerrit (rechts) en Teunis van Bezooijen in 2011

Al die verzetsactiviteiten waren destijds ruimschoots voldoende voor de kogel. De bezetters traden keihard op. Verzetsstrijders waren hun leven niet zeker. De Duitsers probeerden in verzetsgroepen te infiltreren. Dat was nog redelijk te voorkomen toen het verzet vooral regionaal functioneerde. Naarmate dat nationaler werd konden er ook mensen in je groep komen, die je niet kende.

Precies dat gebeurde in de BS-eenheden, die vanuit de boerderij van Henk van Bezooijen werkten. Er kwam iemand bij van wie achteraf is komen vast te staan dat hij niet 'fout' was, maar zeer onzorgvuldig handelde. Hij introduceerde een ander, die een verrader bleek te zijn. Misschien zijn er onaanvaardbare risico’s genomen, maar de kennis van nu is een andere dan de kennis van toen.

Door dat verraad werden eind januari 1945 vier verzetsmensen gearresteerd. Henk van Bezooijen zat daar niet bij. Eén van de vier moet zodanig zijn gemarteld dat hij Henks naam wel noemde. Begin februari werd hij met nog iemand gearresteerd. Op 31 maart 1945, een week of vijf voor het eind van de oorlog werd Henk van Bezooijen gefusilleerd. Als represaille van de bezetter vanwege verzetsdaden en zonder enige vorm van proces.

Na de oorlog is de verrader tot levenslang veroordeeld, een straf die later werd omgezet in twintig jaar gevangenschap.

Henk van Bezooijen heeft de geschiedenisboeken niet gehaald. Tien tegen één dat hij daar helemaal niet op uit was. Hij was een man met karakter, kende het verschil tussen goed en kwaad en durfde daaruit consequenties te trekken. Tot het uiterste aan toe. Juist vanwege dat karakter mogen we Henk van Bezooijen nooit vergeten.