“Hij was mijn oudste oom van moederskant”, vertelt Joop Houtman. “Ik ben van na de oorlog, dus ik heb hem niet gekend. Maar zijn portret hing bij ons aan de wand en als ik dan vroeg wie de man op die foto toch was, dan had moeder niet zo veel te vertellen. Dat hij haar oudste broer was, die tijdens de oorlog bij de Slag op de Javazee was getorpedeerd. Meer niet.

Ik wilde weten wat er met die oom gebeurd was. Moeder, die in 2006 overleed, had geen antwoorden op mijn vragen of wilde die niet geven. Omdat de vragen bleven en vanuit mijn algemene interesse in de Tweede Wereldoorlog ben ik gaan zoeken. IK wilde erachter komen.”

Jacobus Ravestein werd op 27 februari 1906 geboren als oudste van een gezin van elf. Oorspronkelijk kwam de familie uit Zeeland, maar het gezin Ravestein was in Rotterdam terecht gekomen, waar Jacobus (Koos) ook was geboren. Breed hadden ze het niet.

Hij was in 1926 getrouwd en had twee kinderen gekregen (die inmiddels niet meer leven), scheidde in 1936 en hertrouwde in 1938. Zijn ouderlijk gezin was waarschijnlijk niet hecht. Toen hij in 1930 bij de Marine ging, zal hij niet het idee hebben gehad dat hij veel achter liet. Al gauw was hij op het Slagschip De Ruijter gestationeerd, later het vlaggenschip van admiraal Karel Doorman. Daar was meer actie dan op het schip waar hij tot dan toe had gezeten.

Waarom Koos Ravestein bij de Marine ging, weten we niet. Misschien de drang om vooruit te komen in het leven. Misschien een hang naar avontuur. Wat Joop Houtman wel heeft ontdekt, is dat hij op een gegeven moment het verzoek deed om in Soerabaja te worden gestationeerd. Kennelijk zag hij zijn toekomst in Nederlands Indië.

Op de Hr.Ms. De Ruyter diende Koos Ravestein als sergeant konstabel, een functie die met munitie te maken heeft. Maar of hij in de munitiekamer diende of achter het geschut zat, weten we niet.

Nederlands-Indië, het huidige Indonesië, was een kolonie van Nederland. Voor de oorlog dachten de Nederlanders (ten onrechte naar later zou blijken) dat ze daar nog lang zouden blijven en daar handelden ze naar. Het land was rijk aan delfstoffen (waaronder aardolie). Japan was als natie sterk in opkomst en voerde al sinds begin jaren dertig oorlogen op het Aziatische vasteland. Het land had meer ambities en wilde in Nederlands Indië wel aardolie kopen. De Nederlanders onderkenden de Japanse ambities wel en wilden daarom niet ingaan op de Japanse vraag. Japan, zelf arm aan delfstoffen maar militaristisch en agressief, had die olie nodig en als dat niet goedschiks kon, dan maar kwaadschiks. Het Westen (en zeker ook Nederland) had onvoldoende besef van de Japanse macht. Op 7 december 1941 vielen de Japanners de Amerikaanse vloot aan in Pearl Harbor op Hawaï. Ze vernietigden een groot deel van de Amerikaanse vloot en er waren veel slachtoffers. Opeens was de oorlog een wereldoorlog geworden, maar het westen was niet voorbereid op de Japanse agressie en Nederland zeker niet. De Nederlandse marine en het Nederlandse leger waren geen partij voor de Japanse tegenstander. Op 27 februari 1942, de 36e verjaardag van Koos Ravestein, kwam het tot de Slag in de Javazee. De Nederlandse marine vocht dapper. Beroemd zijn nog steeds de woorden waarmee admiraal Karel Doorman zijn manschappen tot de strijd opriep: ‘Ik val aan, volg mij’. Maar de Japanse overmacht was enorm en de technische uitrusting van de Nederlandse schepen haalde het niet bij die van de tegenstander. Veel Nederlandse schepen werden naar de kelder gejaagd. Veel opvarenden lieten het leven. Onder hen Jacobus Ravestein. Het werd 36, maar ouder niet.

Je kunt zeggen dat de westerse bondgenoten de Nederlanders in de steek hebben gelaten. Maar de Amerikaanse oorlogsmachine, die later voor een ommekeer van de strijd zou zorgen, stond toen nog pas aan het begin van haar ontwikkeling.

“Ik blijf levenslang zoeken om meer informatie over mijn oom te vinden”, zegt Joop Houtman. “Ik heb gezocht op internet en ben bij het Nederlands Instituut voor Militaire Historie geweest. Daar heb ik allerlei documenten mogen meenemen. Het lastige is dat die vaak moeilijk leesbaar zijn. Een aantal jaren geleden was er een tv-documentaire over de Slag in de Javazee. Daar zag ik dat de Indonesiërs een groot deel van het weinige wat er van de slag nog was overgeleverd hadden versjacherd en onteerd. Toen ik in 2016 vernam dat in 2017 zou worden herdacht dat de Slag 75 jaar geleden had plaatsgevonden heb ik gevraagd of ik daar als nabestaande bij mocht zijn. Dat mocht en het was mooi om dat te mogen meemaken. Er waren allerlei hoogwaardigheidsbekleders van de Marine. Prinses Beatrix was er ook en er werd een schilderij onthuld.

Het hele verhaal over mijn oom zal waarschijnlijk nooit duidelijk worden. Toch is het mooi om dit te doen. En nodig. Omdat ik vind dat hij en al die andere gevallenen niet mogen worden vergeten. De generatie die actieve herinneringen heeft aan de gevallenen sterft uit, maar hun emotie blijft. In herdenkingen zie je hoeveel die emotie en het doorvertellen van de verhalen nog doet met veteranen die nog wel leven. Alleen al daarom moet het verhaal van mijn oom Jacobus Ravestein worden doorverteld aan volgende generaties.