Johannes Ritter

Johannes (Hans) Ritter is op 13 juli 1916 in Den Haag geboren als zoon van Leendert Pieter Johannes Ritter en Adriana Gerarda Oversloot. Hans kwam 10 mei 1940 om het leven bij het bombardement op de Casuariestraat in Den Haag, oud 23 jaar. In 2017 is hij overgebracht naar het ereveld Grebbeberg.Leendert (Lo) Ritter (Delft, 18 april 1883 - Malang, 24 november 1928) en Adriana Gerarda (Garda) Oversloot (Hof van Delft, 13 januari 1886 - Bandoeng, 16 juni 1921), de ouders van Hans, trouwden op 28 juli 1911 in Delft. Vader Lo was onderwijzer en moeder Garda stond, zoals in die tijd gewoon, te boek als zonder beroep. De op 13 juli 1916 geboren Hans was hun eerste kind. Op 21 oktober 1918 werd een dochtertje Cornelie geboren, dat maar enkele weken leefde. Op 1 mei 1920 vertrok Hans met zijn ouders naar Nederlands-Indië, waar een onderwijzer aanzienlijk beter kon verdienen dan in Nederland. Ze vestigden zich in Djatiroto op Midden-Java. Garda, de moeder van Hans, overleed een jaar later aan longontsteking terwijl ze in verwachting was van haar derde kind. De brieven die vader Lo hierover schreef aan de familie in Holland zijn hartverscheurend. In 1923 verhuisden vader en zoon naar Batavia, waar vader Lo op een Muloschool ging lesgeven. Later werd hij benoemd aan de Normaalschool, de kweekschool voor onderwijzers. De vakanties brachten zij veelal door in de koelere berggebieden, zoals Tosari en Lembang, of bij vaders’ broer Pieter Hendrik Ritter en diens vrouw. Pieter werkte als analist op de rubberonderneming Tjipetir in de Preanger Regentschappen. Hans, die veel van dieren hield, had een voorliefde voor paardrijden. Hij ging in Batavia met zijn sado (paard en wagentje) naar school. In 1926 kwamen Lo en Hans voor verlof over uit Indië. Op 22 februari 1927 hertrouwde Lo in Apeldoorn met Juliëtte Emma Martha Steehouwer (Prembang, 1891 - Den Haag, 1979). Direct daarna vertrokken ze naar Indië. Op 24 november 1928 overleed Lo, ruim een jaar na terugkomst in Indië, kort na een galblaasoperatie. Hans was niet mee terug gegaan naar Indië, maar achter gebleven bij de familie Collée, wonende Van Leeuwenhoeksingel 10 in Delft, onder de hoede van zijn tante Catharina Gerarda Oversloot, echtgenote van Jozeph Collée. Hans zou een jaar later naar het gymnasium gaan en in die tijd ging een kind niet voor een jaar terug naar Indië. Jozeph, voogd over Hans, overleed op 23 januari 1940, dus vier maanden voor Hans sneuvelde. In juli 1928 slaagde Hans voor het toelatingsexamen tot het Stedelijk Gymnasium in Delft, dat toentertijd gevestigd was aan de Westvest 41. En op 29 juni 1937 behaalde hij het einddiploma Gymnasium B. Hij heeft dus geruime tijd over deze school gedaan. Hierna volgde hij een opleiding tot analist.Volgens zijn dienstplichtkaart is Hans Ritter op 16 maart 1936 ingelijfd als gewoon dienstplichtige, maar kreeg hij een jaar uitstel tot 11 oktober 1937 om het gymnasium af te maken. Hij werd ingedeeld bij de staf van het 2e bataljon van het 3e Regiment Infanterie (ST.-II-3 R.I.) en vervolgens aangewezen voor de opleiding tot onderofficier. Op 26 maart 1938 volgde de bevordering tot korporaal, op 9 oktober 1938 tot sergeant. Een dag eerder was hem groot verlof verleend. De dienstplichtkaart vermeldt twee fysieke kenmerken van Hans Ritter: lengte 1,67 meter, gewicht 67,5 kilogram. (1) Vanwege de oorlogsdreiging mobiliseerde Nederland op 28 augustus 1939, enkele dagen voor de Duitse inval in Polen. Op 29 augustus was Hans terug bij zijn legeronderdeel, nauwelijks een jaar na zijn ontslag uit militaire dienst. Merkwaardigerwijs staat op zijn dienstplichtkaart vermeld dat hij op 24 april 1940 weer de rang van korporaal kreeg. Op zijn grafsteen staat hij overigens wel als sergeant aangeduid. Het 3e Regiment Infanterie behoorde tot het 3e Legerkorps, dat in de Peellinie gelegerd was. Het is niet duidelijk waarom Hans Ritter zich op 10 mei 1940 in Den Haag bevond. Tussen het einde van zijn eerste dienstperiode en de mobilisatie lag minder dan een jaar. Hans heeft dus weinig gelegenheid gehad om als analist in de burgermaatschappij te werken.Bij het bombardement op de Casuariestraat in Den Haag op 10 mei 1940 om 11.00 uur zijn drie bommen afgeworpen. Eén viel op een woning in de Casuariestraat, één op het Huis van Bewaring en één in de achtertuin van de kraamkliniek Bethlehem op de hoek van de Prinsessegracht. Ook de Koninklijke Schouwburg liep schade op. Er vielen circa twintig doden, waaronder Johannes Ritter. Op zijn overlijdensakte staat als tijdstip van overlijden 11.00 uur. De locatie is niet vermeld. Dat is wel het geval op zijn dienstplichtkaart, waarop staat geschreven “Op 10 mei 1940 gesneuveld bij het bombardement Casuariestraat Den Haag”. Het bombardement is beschreven door Rob Groenewegen in zijn biografie van de schrijver Jo Otten (2), die eveneens omkwam bij dit bombardement. Het overlijden van Hans is pas op 14 mei aangegeven bij de Burgerlijke Stand in Den Haag en wel door Elbert Tasseron, begrafenisondernemer te Rijswijk. Dit kan verklaren waarom Hans in Rijswijk is begraven en niet in zijn woonplaats Delft of in Den Haag. Op dat moment was Delft vanuit Den Haag niet bereikbaar vanwege de gevechten rond Ypenburg. Ook de Haagse begraafplaats Ockenburg lag in de gevechtszone. Op de Rijswijkse grafsteen stond “Hier rust onze lieve pleegzoon en neef”. Het woord pleegzoon verwijst naar zijn pleegmoeder en tante Catharina Collée-Oversloot, het woord neef naar de twee zusters en twee broers van zijn vader. Het graf van Hans Ritter is op initiatief van de Oorlogsgravenstichting op 13 juli 2007 overgebracht van Rijswijk naar het ereveld Grebbeberg, rij 14 nummer 7.Er zijn meerdere persoonlijke bronnen over Hans Ritter, een hiervan is van zijn klasgenote op het gymnasium Cornelia Brinkman. Zij schreef in 1940 in haar dagboek : “In de oorlog zijn twee jongens gesneuveld die vroeger bij me in de klas gezeten hebben: Hans Ritter en Hans le Roy. Hun leven begon pas. (… ) [Ritter] vond een betrekking als analist, had ’t naar z’n zin (heeft Greebe me eens verteld) en tenslotte moest hij in dienst. En nu dit!” Met dat laatste doelde ze op zijn ontijdige en tragische dood tijdens de Meidagen van 1940. (3)Tjitske Brolsma-Struijk (achternicht)(1) Informatie van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (2) Rob Groenewegen: Te leven op duizend plaatsen. Jo Otten 1901-1940, Leiden 2011 (3) Met dank aan haar dochter Antoinette Verburg Sluiten