Jacob Smid

Jacob Smid werd geboren op 17 februari 1915 in Assen. Hij was een zoon van Barteld Smid en Antje Vrijs. Jacob trouwde met Jantje Nijboer.
Jacob heeft zich als soldaat bij het 1e Regiment Infanterie op 3 juni 1943 gemeld in de Friesland kazerne in Assen ten einde te worden teruggevoerd in krijgsgevangenschap. Hij werd kort daarop afgevoerd naar Stalag XI-a Altengrabow, waar hij op 12 juni 1943 het krijgsgevangenenummer 106980 ontving. Bij zijn registratie als krijgsgevangene in 1943, gaf hij als correspondentieadres op: Jantje Smid-Nijboer, Nieuwstraat 34 Assen.
Op 4 juli 1943 werd hij van Stalag XI-a Altengrabow overgeplaatst naar Stalag IV-b Mühlberg. Daar verbleef hij slechts enkele weken, want op 22 juli 1943 werd hij tewerkgesteld in een Arbeitskommando van Stalag IV-g Oschatz. Het betrof het Arbeitskommando Zweenfurth Raufutter Sammelstelle Lager 81, hemelsbreed ongeveer 13 km ten oosten van Leipzig.

Personalkarte III van Jacob Smid uit het archief van Arolsen

Het werk in dit kommando bestond uit het verladen van hooi en stro ten behoeve van de “Raufutter Sammelstelle / Verpflegungs Amt” van de Duitse Wehrmacht. Hier werkten in totaal circa 27 Nederlandse krijgsgevangenen. Lang bleef hij niet bij dit Kommando, want op 24 augustus 1943 keerde hij terug naar Stalag IV-b Mühlberg, ten einde te worden vrijgelaten (2.13.98 inv. 28 melding 236 en 2.13.98 inv 20 melding 4195). Op 11 september 1943 werd hij vanuit Mühlberg vrijgelaten naar Amersfoort. Waarschijnlijk heeft hij zich om te kunnen worden vrijgelaten van een valse identiteit voorzien.

Wat hij tussen september 1943 en januari 1944 heeft gedaan is voor alsnog niet bekend. Hij is eind 1943 gevangen gezet en via Amersfoort naar Mühlberg teruggestuur.

Op 9 januari 1944 werd hij opnieuw ingeschreven als krijgsgevangene en kreeg hij in Stalag IV-b Mühlberg het krijgsgevangenenummer 98788.Daarbij werd de opmerking geplaatst "zurück da nicht Identisch". Opnieuw werd hij tewerkgesteld in een Arbeitskommando van Stalag UV-g Oschatz en waarschijnlijk betrof dat weer het Kommando in Zweenfurth. Hier maakte hij de bevrijding mee en werd hij vanaf Leipzig per trein naar Nederland vervoerd. Uit het dagboek van Willem Kuil, kgf.106385, laat zich vervolgens het volgende reconstrueren.

Vrijdag 18-5-1945
’s Nachts 02.00 uur opgestaan, warm. Om 04.00 uur koffie met biscuits. 05.00 uur buiten aantreden. Naar het vliegveld Polenz. 06.00 uur met auto’s naar Leipzig. Daar is alles vreselijk gebombardeerd. Met 34 man in wagon. Ieder ½ brood, ½ blik kaas, ½ blik vlees. 09.00 uur vertrokken (per trein). Om 23.00 uur ’s avonds in Erfurt. ’s Nachts onweer, regen.

Zaterdag 19-5-1945
warm weer. ’s Nachts om 03.00 uur uit Erfurt vertrokken. Passeren Fulda (een puinhoop)! Langs Beieren, door Thüringen. Prachtige reis. Bergen bossen, valleien. Om 07.00 uur in Hanau. Vandaag niets te bikken gehad. 10.00 uur uit Hanau. 13.00 uur in Offenbach: 6 blikjes biscuits en bonen. 13.30 uur in Frankfurt. Van 13.00 tot 17.00 uur geslapen op stro in de wagon.

Zondag 20-5-1945
1e Pinksterdag, zacht weer. Passeren 05.00 uur Mainz. 05.30 uur over de Rijn.
Hanau-Frankfurt-Mainz zwaar gebombardeerd. 10.00 uur Bad Kreuznach
12.00 uur in Lauterecken bij Saarbrücken. In de rivier ons gewassen.
Langs de spoorbaan gewandeld. Van de Amerikanen gehad: 2 grote blikken vlees en bonen, peentjes, tomatenpuree en met 6 man groot blik biscuits.
14.30 uur spoorwegongeluk, een goederentrein rijdt achter op onze trein.
6 wagons totaal aan splinters. Van de inzittenden:
• 8 doden,
• 5 zwaar gewonden,
• ongeveer 25 lichtgewonden, ook vrouwen en meisjes.

Het exacte aantal doden zou tot in 1948 onduidelijk blijven en er waren interviews nodig met overlevenden uit het transport. Vanwege het zeer warme zomerweer droegen veel van de omgekomen mannen alleen een sportbroekje. Na het ongeluk lagen hun bezittingen en kleding door elkaar, waardoor de identificatie ernstig werd bemoeilijkt. Volgens een getuigenis in de collectie van het NIOD zou er ook kleding en bezittingen zijn geroofd, wat mogelijk eveneens tot problemen bij de identificatie heeft geleid. Uiteindelijk is de onderstaande lijst van slachtoffers gereconstrueerd.

Omgekomen Nederlanders bij het treinongeluk te Lauterecken 20-5-1945:

1. Soldaat Hendrik Jacobus Borst, kgf. 106304, geboren 12-10-1919 te Monster, Soldaat R.Grenadiers.
2. Soldaat Johannes C.H. Kluën, kgf. 97000, geboren 12-7-1914 te Amsterdam, Soldaat 10 R.I.
3. Soldaat Louis Pieter Milius, kgf. 98666, geboren 12-10-1917 te Utrecht, Soldaat 11 R.I..
4. Soldaat Johannes van der Sloot, kgf. 106276, geboren 13-3-1918 te Den Haag, Soldaat R.Grenadiers.
5. Soldaat Gerrit Ph. Verbeek kgf. 106542, geboren 13-12-1918 te Den Haag, Soldaat R.Jagers.
6. Soldaat Hendrikus IJdo kgf. 106079, geboren 25-12-1906 te Den Haag, Soldaat R.Grenadiers.
7. Soldaat Hendrikus J. Swaanenburg, kgf. 106810, geboren 29-7-1916 te Delft, Soldaat R.Jagers.
8. Korporaal Stellios Saunders, kgf. 97230, geboren 7-10-1916 te Rotterdam, Korporaal Kon. Marine.
9. Soldaat Meinhardt Marinus Scheers, kgf. 98929.
10. Soldaat Jacob Smid, kgf. 98788, geboren 17-2-1915 te Assen, soldaat.
11. Matroos Jacob Groenewoud, kgf. 271641 (wrsch), geboren 12-6-1913 te Rotterdam, Matroos Kon. Marine, drie dagen na het ongeluk overleden aan zijn verwondingen op 23-5-1945 te Kirn Landkreis Kreuznach.

Gewonden:
Dirkzwager, kgf. 97006
Soldaat H. Pauw, kgf. 106410.
Verdere namen niet bekend.

Het zou tot 1949 duren voordat Jacob Smid als overleden werd ingeschreven in het bevolkingsregister van Assen.

Bron: E. van der Most "Personalkarte III, Nederlandse krijgsgevangenen in Duitsland 943-1945 en hun Arbeitskommandos", Gouda 2018