Johannes Emmanuel Smit

Johannes Emanuel SMIT werd geboren op 25 december 1924 te Utrecht. De naam Emanuel wordt gekozen omdat hij op 1e Kerstdag is geboren; thuis wordt hij Manuel genoemd. Hij is het zevende kind in een hecht katholiek gezin met uiteindelijk 12 kinderen. Na het doorlopen van de 7 klassen lagere school komt Manuel te werken als leerling zilversmid bij Brom’s edelsmidse, aan de Drift in Utrecht, waar de oudere broers Guus en Frans dan al werken. Hij specialiseert zich in de techniek van granuleren, waarvoor hij alom waardering oogst. Begin 1942 voert de Duitse bezetter de ongewapende arbeidsdienstplicht in voor mannen vanaf 18 jaar. Gebroeders Brom wordt gesommeerd een aantal personeelsleden te leveren. Gekozen wordt voor de jongere ongehuwde mannen. In de eerste groep die naar Duitsland vertrekt zit zijn broer Frans, die te werk wordt gesteld in kampement Brandenburg, bij Berlijn. Begin 1943 wordt ook Manuel opgeroepen. Manuel wordt ingedeeld bij de Nationale Arbeidsdienst in Diever (Nederland), waar hij land- en boerenwerk verricht. Op 1 mei 1943 stuurt hij een ansichtkaart vanuit Dieverbrug met de korte tekst ‘Alles goed’. Op 23 mei volgt een uitgebreid beschreven ansichtkaart met het bericht dat hij op 9 juni hoopt af te zwaaien want er is gezegd dat hij na NAD dienst niet naar Duitsland zou hoeven. Niets blijkt minder waar. 28 Juni 1943 wordt Manuel in het kader van de Arbeitseinsatz op (trein)transport gezet naar Duitsland. Samen met een groep van 6 andere Nederlanders wordt hij verplicht te werk gesteld in Herborn (Nassau) in een fabriek waar pompen worden vervaardigd. Alle 7 worden als enige Hollanders ondergebracht op 1 kamer. Er is af en toe schriftelijk contact met de familie in Nederland. 19 maart 1944 schrijft Manuel dat zijn verlof is gesperd tot 15 mei, waarna hij hoopt met verlof te komen. Verder vertelt hij in februari 1944 op bezoek te zijn geweest bij broer Frans in Brandenburg, bij Berlijn. Hij schrijft ook een brief te hebben ontvangen van de heer Brom, zijn werkgever in Nederland.Juni 1944 ontvangt oudere broer Guus (die na een zwaar verkeersongeluk is afgekeurd voor de Arbeitseinsatz) een briefkaart waarin Manuel zegt met difterie in het ziekenhuis te liggen. Hij hoopt nog steeds met verlof naar Nederland te kunnen. Dit blijkt ijdele hoop. Nadat andere tewerkgestelden niet terugkeerden na verlof, worden alle volgende verloven ingetrokken. Manuel is nooit meer naar huis kunnen komen. Zijn 20e verjaardag op 25 december (Kerstmis 1944) wordt thuis gevierd, onkundig van het feit dat Manuel inmiddels is overleden aan ziekte als gevolg van slechte leef- en werkomstandigheden. Op 12 december 1944 is een telegram met bericht van overlijden verzonden naar broer Frans in Brandenburg, welke hij - naar later blijkt - nooit heeft ontvangen. Pas op 4 februari 1945 krijgt vader Smit een brief (gedateerd 19 december 1944) van de directeur Herborn Pumpenfabriek (J.H.Hoffmann) met de (en ik citeer) ‘smartelijke mededeling dat uw zoon Manuel op 11 december in het ziekenhuis aldaar (aan difterie) is gestorven en op 15 december begraven op het plaatselijke katholieke kerkhof’. Een deel van het personeel en in het bijzonder zijn Hollandse kameraden bewezen hem de laatste eer. Op 8 februari 1945 wordt in de parochiekerk aan de Bosboom Toussaintstraat te Utrecht ter nagedachtenis aan Manuel een herdenkingsdienst gehouden. De gebroeders Brom plaatsen een kleine advertentie in de krant, waarin Manuel wordt herdacht als trouwe, talentvolle zilversmid. Broer Frans keert augustus 1945 sterk vermagerd terug uit Duitsland en gaat weer bij Brom werken. Augustus 1946 en opnieuw in januari 1949 dient vader Smit een schriftelijk verzoek in om overbrenging van het stoffelijk overschot naar Nederland bij de Dienst Identificatie en Berging, den Haag. Op 1 9 1951 wordt Manuel herbegraven op de R.K. Begraafplaats St. Barbara aan de Prinsesselaan te Utrecht en krijgt een plekje hier op het Erehof met de 50 oorlogsgraven; bij toeval één steen verwijderd van zijn directe neef Kees Kragten. Sluiten