Adriaan Petrus Henricus Tielemans

"De muze laat een man, die lof verdient, niet sterven."

Horatius, Romeins dichter 65 v.C. - 8 v.C.

Tielemans groeit op in een gezin in Oosterhout (NB) en werkt in de boekdrukkerij van zijn vader en moeder. Als eind augustus 1939 de mobilisatie begint, wordt hij ingedeeld als dienstplichtig soldaat bij 3-I-24 R.I. (de 3e compagnie, van het 1e bataljon, van het 24e regiment infanterie).

24 R.I. staat bekend onder de naam "Jagers". Het is een reserve regiment dat op de eerste dag van de mobilisatie wordt gevormd uit dienstplichtige officieren en manschappen die reeds bij de Jagers zijn opgeleid en herhalingsoefeningen hebben verricht.

Via Delft reist I-24 R.I. met de trein naar Tiel waarna een lange nachtmars volgt naar Puiflijk in het land van Maas en Waal. In dit dorp wonen ongeveer 800 inwoners en er zijn maar weinig grote boerderijen of andere gebouwen. De manschappen moeten zich tevreden stellen met kleine schuren en koude, tochtige zolderruimtes.

De opdracht van I-24 R.I. is om de Maas-Waal stelling te bouwen en bezetten. Deze vormt de schakel tussen de Betuwestelling en Grebbelinie (ten noorden van de Waal) en de Peellinie (ten zuiden van de Maas).

Tielemans, ingedeeld bij de 3e compagnie, werkt samen met de andere manschappen aan de bouw van deze stelling in het dorp Boven-Leeuwen, dat ongeveer 3 km van Puiflijk ligt. Hun trots wordt "Fort Nikkels", die zij aan de binnenzijde van de Waalbandijk en Florastraat bouwen, met duidelijk zicht op de Grebbeberg.

Op een van de foto's is Tielemans samen met andere manschappen te zien op de Waalbandijk vlak bij Fort Nikkels. Op de achterkant van de foto staat 1939. Het vermoeden is dat de precieze datum 18 december 1939 is geweest, aangezien Z.K.H. Prins Bernhard toen op bezoek was. Het zou ook een gewone veldoefening kunnen zijn geweest.

Tijdens deze periode leert Tielemans de dochter van de familie de Weijert kennen. Zij woont in Boven-Leeuwen en is de oudste dochter van een gezin met 5 kinderen. Vader en moeder leven van een hoepelmakerij en de handel in fruit. Ze worden verliefd en raken verloofd.

Op een van de foto's is Tielemans te zien in de boomgaard van de familie de Weijert. Links achter hem staat de oudste zoon van het gezin, die net na de bevrijding in mei 1945 het leven verloor door een landmijn. Aangezien de boomgaard in bloei staat, is het waarschijnlijk dat deze foto is gemaakt in april of de eerste dagen van mei 1940.

De mobilisatie was een rustige periode. Het zou wel goed komen en meevallen, dacht men in het algemeen. Menigeen zal gedroomd hebben over hoe de toekomst eruit zou zien als het gewone leven zou terugkeren. Alles wordt echter anders als op 10 mei 1940 de Duitsers binnenvallen.

De dagen die daarop volgen zullen voor Tielemans een zware beproeving worden. Een tekort aan slaap, lichamelijke uitputting en honger kenmerkt deze dagen. En waarschijnlijk angst voor het onbekende wat komen gaat en geen afscheid hebben kunnen nemen van zijn geliefde.

Vanaf de avond op 9 mei, nog voordat de Duitsers binnenvallen, betreden Tielemans en de andere manschappen Fort Nikkels en verkeren in de hoogste staat van paraatheid. Vroeg in de ochtend vallen de Duitsers binnen. De eerste tekenen van de oorlog zijn de Duitse vliegtuigen die richting het Westen vliegen.

Het lukt de 3e compagnie om meerdere vliegtuigen uit de lucht te schieten en zelfs piloten krijgsgevangen te maken. Het zal op dat moment een gevoel van euforie en onoverwinnelijkheid hebben gegeven. Tot verbazing ontvangt het hele bataljon 's avonds laat echter orders om in te pakken en de stelling te verlaten.

Gedurende de nacht marcheren zij richting Wamel en steken via de pontonbrug de Waal over naar Tiel waar de compagnieën van het 1e bataljon zich hergroeperen. Vanaf daar wordt verder gemarcheerd naar Maurik waar men op 12 mei de Rijn oversteekt en uitgeput aankomt in Amerongen en nieuwe orders ontvangt.

De Duitsers blijken te zijn doorgebroken op de Grebbeberg en het 1e bataljon moet een tegenstoot uitvoeren. In plaats van westwaarts richting de Hollandse Waterlinie, trekken ze oostwaarts richting Rhenen en de Grebbeberg. De strijd wordt steeds duidelijker waarneembaar. Het geluid van kanonnen, het kapotgeschoten Rhenen, soldaten die in tegengestelde richting naar het westen trekken en het ontbreken van informatie. Het is chaos.

Als het bataljon op 12 mei 's avonds aankomt bij het viaduct en de spoorlijn, zijn de orders om het viaduct over te steken, daarna direct linksaf te slaan om vervolgens rechtsaf de Grebbeberg op te gaan. Zonder kaarten van de omgeving, zonder bekend te zijn met het terrein beginnen ze in het donker aan de tegenstoot.

Het verband tussen de 3 compagnieën valt spoedig weg waardoor men elkaar kwijt raakt. Groepen proberen afzonderlijk hun weg te vinden. De groep waar Tielemans zich in bevindt, komt vroeg in ochtend op 13 mei, bij toeval, aan bij de loopgraaf van de 1e sectie van 3-2-8 R.I. die onderdeel uitmaakt van de stoplijn.

Deze loopgraaf ligt in de noordwestelijke hoek van de roggeakker bij de Levendaalseweg. De groep sluit zich aan bij de manschappen van de 1e sectie. In de loopgraaf bevinden zich dan ongeveer 35 manschappen. Met de bosrand in de rug hebben ze zicht over het te verdedigen, aflopende en openliggende terrein.

Rond de middag slaat het noodlot toe als de Duitsers vanuit de bosrand de loopgraaf in de rug aanvallen met handgranaten. Ze komen dichterbij en maken zonder mededogen hun werk af met geweren en mitrailleurs. Op een soldaat na sneuvelen alle manschappen in de loopgraaf.

Het is 17 mei als de lichamen in de loopgraaf worden gevonden. 5 Lichamen liggen dicht bij elkaar. Het zijn Sergeant van der Windt, Sergeant Stockmann, de soldaten Van Veenendaal en Van Wijngaarden, en een niet identificeerbare soldaat. Alle 5 worden begraven in rij 4 van het Militair Ereveld Grebbeberg.

Zowel de familie van Tielemans als ook zijn verloofde leven in onzekerheid over wat er met hem is gebeurd. Op 5 juni 1942 coördineert het Nederlandse Rode Kruis de opgraving van enkele onbekende militairen. Geprobeerd wordt om deze militairen te identificeren aan de hand van vooraf verzamelde informatie.

De verloofde van Tielemans is aanwezig bij de opgraving. Zij herkent aan een kledingstuk, die zij repareerde in de lente van 1940, dat de onbekende militair uit de loopgraaf Tielemans is.

Jaren later is zij getrouwd en kreeg 5 dochters en meerdere kleinkinderen. Oma was zwijgzaam over die donkere periode in haar leven die het leven kostte van zowel Tielemans als haar broer.

Als kleinzoon heb ik geprobeerd het verhaal van Tielemans uit te zoeken en vast te leggen. Dankzij informatie op Grebbeberg.nl, het boek "De tegenstoot" van Jaap A. Kip, en verhalen uit de familie, is dit redelijk gelukt.

Mocht u aanvullende informatie, vragen of een andere reactie willen achterlaten, dan kunt u een e-mail schrijven aan aphtielemans@gmail.com