Al ruim voor de oorlog was hij in het toenmalige Nederlands-Indië, het huidige Indonesië, terecht gekomen. Jelis Verschoof was op 21 juni 1896 in Vreeswijk geboren. Hoewel zijn naam in Nederland niet vaak voorkwam en nog steeds niet voorkomt, kwam die al wel eeuwen lang voor in de familie Verschoof. Waarschijnlijk was hij in een uitvoerende functie naar de Oost gegaan. We weten dat hij bij de Koninklijke Marine heeft gezeten, maar aan het begin van de oorlog was hij opgeklommen op de maatschappelijke ladder.

De summiere gegevens die we over Jelis Verschoof weten, danken we aan Trudy Stolk. Jelis Verschoof was haar oudoom. Hij moet wel nazaten hebben, maar Trudy kent hen niet. Ze zou wel graag met hen in contact komen.

In de loop van 1940 was Jelis Verschoof benoemd tot administrateur (zeg maar een soort manager) van de theeplantage Pagar Djawa. Zijn voorganger was vanwege NSB-activiteiten aan de kant geschoven. Jelis had voor die baan zelfs nog een cursus gevolgd aan de Landbouwuniversiteit in Wageningen. Pagar Djawa was geen grote plantage en de gronden ervan waren niet zo vruchtbaar. Waarschijnlijk was het er hard werken voor een bescheiden loon. Maar Jelis Verschoof was nog een jonge vent. Wie weet wat het leven nog voor hem in het verschiet had?

Weinig, zo bleek al snel. Eind 1941 viel Japan Nederlands-Indië aan. Het Nederlandse leger was geen partij voor de Japanse oorlogsmachine. De overgave volgde al snel. De Japanners maakten korte metten met de Nederlanders, die tot voor kort nog koloniale overheersers waren geweest. Velen van hen werden tot dwangarbeid gedwongen, onder meer aan de beruchte Birmaspoorweg. Anderen werden opgesloten in kampen en daar werd je akelig slecht verzorgd. Ook Jelis Verschoof trof dit lot. Op 22 augustus 1944 stierf hij na een dikke twee jaar gevangenschap van ontbering in het kamp Soengei Sengkol. Hij was 48 jaar. Vanwege zijn marine verleden werd hij met militaire eer begraven.

Veel meer weten wee niet over Jelis Verschoof. Zijn familie was hem een beetje uit het oog verloren omdat hij al zo lang in Indië zat. Pas geruime tijd na de oorlog hoorde de familie van zijn overlijden. Er werd dus niet veel meer over hem gepraat. Toch wil zijn achternicht Trudy Stolk, dat zijn verhaal, hoe summier ook, wordt opgetekend. Omdat hij niet mag worden vergeten.

Jelis Verschoof werd geboren 21 juni 1896 te Vreeswijk aan de Lek.

Hij trad in het huwelijk met Johanna Maria – ‘Jo’ - Oudakker, afkomstig uit Hardinxveld, en zij kregen twee kinderen: Cornelia Hendrika –‘Cathy’, en Jelis jr.

Jelis trad in dienst bij de Koninklijke Marine, en was daar werkzaam als officier-machinist. Het was de tijd van ‘Geen man en geen cent voor het leger, geen man en geen cent voor de vloot’. Dit betekende dat het materiaal verouderde en de krijgsmacht een sluitpost op de begroting werd.

Zo nam Jelis ontslag uit de marine en zwaaide af als reserveofficier II. Klasse Marine Stoomvaart dienst.

In zijn marine-tijd had hij inmiddels de Indische Archipel goed leren kennen, Indië, met zijn grote uitgestrekte oerwouden; de rijstvelden en de grote plantages met thee, koffie, sisal en oliepalmen. Het leek wel het land met de haast onbegrensde mogelijkheden.

Zo solliciteerde hij naar werk in Indië, en werd aangenomen bij de H.V.A., de Handelsvereniging Amsterdam, een grote cultuurmaatschappij op Sumatra. Voorjaar 1925 vertrok het complete gezin vanuit Den Helder daarheen.

In 1940 was Jelis Verschoof opgeklommen tot administrateur (manager/directeur) van een grote thee-plantage bij de stad Siantar op Noord-Sumatra: de Pagar Djawa onderneming.

Op 7 december 1941 begon de Japanse aanval (Pearl Harbour), en maart 1942 landden de Japanners op Noord-Sumatra. Jelis werd geïnterneerd in het burger-kamp Belawan Estate, gelegen 40 km ten zuidwesten van Medan op Sumatra.

Door ontbering en mishandeling zeer verzwakt, is hij tenslotte 21 augustus 1944 in Belawan Estate overleden.

Twee vrienden van hem, Van Schaik en De Vreede, hebben zijn lichaam kunnen begraven op de Europese Begraafplaats te Medan: een eenvoudig houten kruis. Na de oorlog heeft zijn vrouw Jo op die plek nog een eenvoudig graf kunnen laten aanleggen.

In 1946 is zij naar Nederland gerepatrieerd, en heeft zij het lichaam van haar echtgenoot in Nederlands-Indië moeten achterlaten. Door de strijd in die dagen en alles wat er daarna kwam is het graf van Jelis Verschoof verloren gegaan.

Zijn naam wordt nu in ere gehouden in Gedenkboek 41 van de Oorlogsgravenstichting. Een exemplaar van dit gedenkboek is in te zien op het Ereveld Loenen.

‘Moge zijn ziel gebundeld zijn in de bundel van de levenden’ (1 Samuel 25:29).

Jelis Verschoof, kleinzoon, Leimuiden december 2024