Eric Frans Verstijnen

Al op jonge leeftijd openbaarden zich bij Eric uitzonderlijk kunstzinnige talenten. Als klein kind was hij gewapend met zijn schetsboekje en zijn door zijn vader met een speciaal mesje vlijmscherp geslepen potloden. In die schetsboeken legde hij zijn indrukken en verzinsels in tekeningen vast. Zodra hij kon schrijven, kwam hij met de meest fantastische verhalen op de proppen, uiteraard rijkelijk geïllustreerd. Wat ouder geworden, fabriceerde hij vrij grote modelvliegtuigen, meest tweedekkers, samengesteld uit karton en papier, touwtjes, ijzerdraad, wieltjes. Beschilderd, dat spreekt vanzelf. Dat was verrassend, want hij had nauwelijks belangstelling voor de luchtvaart; waarschijnlijk boeide de constructie hem. Weer wat ouder wierp hij zich op beeldhouwen, dat wil zeggen, hij bewerkte uitsluitend hout. Zijn zelfgemaakt schimmenspel, begeleid door muziek en voorzien van door hemzelf uitgesproken tekst, was ook weer een van die bijzondere vindingen van hem. Als middelbare-scholier hield hij zich bij gebrek aan filmapparatuur bezig met het kieken van afzonderlijk getekende figuren in een reeks licht veranderende poses, zodat er bij uitwaaiering een soort tekenfilm ontstond. Maar voor alles was hij toch tekenaar. Ook onder de lessen, getuige een tekening die hij maakte van zijn schei- of natuurkundeleraar. Verder was hij een fervent jazzliefhebber en speelde, als schooljongen al, aanvankelijk drums, maar later ook saxofoon en clarinet in verschillende jazzbands. Noten lezen kon hij niet, maar muzikaal was hij zeker.

Na zijn gymnasiumtijd die nogal uitliep vanwege zijn vele en tijdrovende liefhebberijen, ging hij in Leiden rechten studeren. Hij werd lid van het Leidsch Studenten Corps (LSC), waar hij zich wonderwel thuis voelde. Jarenlang placht hij de Virtus (Concordia Fides) het orgaan van het LSC, met zijn vele hogelijk gewaardeerde schrifturen en tekeningen op te luisteren; gedurende een periode van drie jaar maakte hij deel uit van de redactie. Verder ontwierp hij affiches voor diverse manifestaties en festiviteiten van het LSC, onder andere voor een lustrum. Kortom hij maakte deel uit van dat wat selectieve studentenwereldje van die tijd.

Hugo Pos, Erics vriend en geestverwant, schrijft in zijn in 1995 verschenen autobiografie In Triplo de volgende passage: 'Omdat ik mijn kennissen in Leiden wilde laten horen dat het goed met me ging -tijdens zijn Engelandvaart in 1941- had ik een paar dagen eerder al een briefkaart naar Holland verzonden, waarbij ik toch, voor alle zekerheid, de nodige omzichtigheid betrachtte. In Leiden had Eric Verstijnen (later omgekomen in een Duits kamp) een aantal volstrekt onzinnige Sodko-verhalen geschreven (die het verdienen om aan de vergetelheid te worden ontrukt), waarin de figuur van Silk, de neef van Bluch, en de plaatsnaam Omsk voorkwamen. Toen de trein in Omsk stilhield moest ik meteen daaraan denken. Ik stapte uit, kocht een briefkaart, adresseerde die aan de Hoekbar, Boommarkt, Leiden, een kroeg waar we onder het toeziend oog van de kastelein, de heer Boersma, ’s avonds tussen tien en twaalf, wanneer de deuren voor het gewone volk gesloten waren, elkaar plachten te ontmoeten. Ik ondertekende de kaart met Silk, de neef van Bluch. Zeven jaar later heb ik vernomen dat de briefkaart te bestemder plaatse is aangekomen, wat wijst op het punctuele van postverbindingen, zelfs in oorlogstijd. De stamgasten van de Hoekbar schijnen geen enkele moeite te hebben gehad met het ontcijferen van mijn cryptische berichtgeving.'

Ondanks zijn studie rechten ging Erics werkelijke belangstelling uit naar sinologie, waarin hij, zij het onregelmatig, colleges volgde bij prof.dr. J.J.L. Duyvendak. In die tijd raakte hij ook bevriend met Robert van Gulik, later hooggeschat sinoloog, ambassadeur en schrijver van, de bekende 'Rechter Tie' detectiveverhalen. Erics liefde voor China en de Chinese taal dateert al vanaf jonge leeftijd. Vanaf zijn dertiende, veertiende jaar ging hij regelmatig naar Katendrecht, de Chinezenwijk van Rotterdam. Daar maakte hij vrienden die hem Chinees leerden en hogergeschoolde Chinezen die hem de vaardigheid in de kalligrafie van de Chinese karakters bijbrachten. Behalve verschillende soorten inkten, inktblokken en penselen bracht hij soms ook een fraai uit ivoor gesneden opiumpijpje mee naar huis. Het kan best zijn dat hijzelf af en toe ook wel eens opium schoof, wie zal het nog zeggen.

In 1942/1943, of misschien nog wel eerder, ging hij naar Frankrijk waar hij zich aansloot bij de Nederlandse verzetskern in Parijs. Deze verzetskern werd door verraad praktisch geheel opgerold bij een razzia op 9 maart 1944. Alleen degenen die op dat ogenblik niet thuis waren, ontsprongen de dans. De lijst van de te arresteren slachtoffers was de Duitsers volledig bekend. Die was hen toegespeeld door de beruchte dubbelspion Chris Lindemans, alias King Kong, die de dood van vele jonge mensen, waaronder enkele van zijn werkelijke vrienden, op zijn geweten heeft. Na de arrestatie werden allen – minstens een vijftigtal weggeplukt uit diverse wijken van Parijs – bijeengedreven op een soort overdekt pleintje en daarna overgebracht naar de gevangenis van Fresnes, in de nabijheid van Parijs. Voor zover bekend maakte deze kwestie geen onderdeel uit van het zogenaamde Engelandspiel.

Eric maakte eind 1943 een zelfportret, met daaronder een gedicht van de Fransman Paul Verlaine (1844-1896) getiteld Chanson d’Automne (herfstlied). In juni 1944 gebruikten de geallieerden twee regels uit dit gedicht om de verzetsbeweging in Frankrijk in staat van paraatheid te brengen voor de invasie in Normandië.

We weten dat hij na Fresnes, via de gevangenis in Compiègne als Nacht-und-Nebel Häftling is afgevoerd naar het concentratiekamp Dachau. Vandaar is hij in september 1944 met onbekende bestemming op transport gesteld. Gebleken is dat hij via het Aussenkommando Ottobrun in de buurt van München in het Aussenkommando Dautmergen van het concentratiekamp Natzweiler terecht gekomen is. Dautmergen was een oord van grote verschrikkingen. Door ziekte, ondervoeding en algehele uitputting kwam Eric in een tent terecht, die diende als Krankenrevier. In november 1944 is hij met het laatste ziekentransport vanuit Dautmergen naar Vaihingen-Enz getransporteerd, waar hij op 31 januari 1945 is overleden.

Bijna vijftig jaar later vertelde Wim Roessingh, een kampgenoot van hem, aan Erics zuster, dat zodra Eric bij hem in het kamp terechtkwam, hij nadrukkelijk diens gezelschap had gezocht en veel met hem had gepraat. Eric zo zei hij: 'is tot het eind toe de koele, rustige denker gebleven zoals ik hem van begin af aan had leren kennen.'

Sinds 1984 ligt Eric begraven op het Nationaal Ereveld Loenen, vak E grafnummer 1245.

Geloof me toch, als ik van hier verdwijn

maakt het niet uit. Straks bloeit weer de jasmijn en geurt de kamperfoelie. Erger zou het wezen als zij verdwenen waren, - ik er nog zou zijn.

Le moulin n’y est plus,

mais le vent y est encore.

De molen staat er niet meer,

maar de wind waait nog steeds.

Hafiz
(oud-Perzisch dichter)

De uitdrukkingen

De haren rijzen je te berge

Zo wit als een doek worden

Verstijfd van schrik zijn

Het hart staat stil van ontzetting

Knikkende knieën

Enz., enz.

Al die uitdrukkingen?

Die kloppen als een bus.

Een uitdrukking klopt evenwel niet want.

De tijd heelt niet alle wonden.

mlv