In elk verhaal zit wel een centrale gebeurtenis, een feit dat in het verhaal een waterscheiding vormt. Of een hoogtepunt. Of juist een dieptepunt. De geschiedenis van de familie Van der Vossen kan niet worden gelezen of begrepen zonder die centrale gebeurtenis in het familieverhaal, de dood van Brigitta Huberta Josepha Maria (Brigit) van der Vossen-Verbeek op 17 augustus 1945, twee dagen na de Japanse capitulatie. Dat gebeurde in het Jappenkamp, waar ze al geruime tijd opgesloten had gezeten.

Het Indische verhaal van de familie Van der Vossen begint bij de in 1849 in Haarlem geboren Rudolf van der Vossen. Hij was in de jaren zeventig van de 19e eeuw met zijn vader naar Nederlands Indië getrokken. In 1880 vestigde Rudolf zich in Benkoelen op Sumatra. Daar woonde hij in het huis dat ooit was bewoond dor de Britse kolonisator Sir Thomas Stanford Raffles. Rudolf Was de grondlegger van R.J. van der Vossen & Co. Het bedrijf verzorgde vervoer, opslag, import en export van goederen en had agentschappen voor andere bedrijven in onder meer koffie, thee en rubber. Onder zijn leiding en onder die van zijn in 1883 geboren zoon Andries breidde de onderneming gestadig uit. R.J. van der Vossen & Co ging ook eigen cultuurgewassen produceren. De familie kwam tot welstand.

Andries van der Vossen kreeg aanvankelijk twee kinderen bij een Chinese vrouw, een jonggestorven meisje en nog een dochter voor wie hij altijd zou blijven zorgen. Maar met een Chinese vrouw passen, dat gaf in het koloniale Indië geen pas, dus dat gebeurde niet. In 1913 trouwde hij met Nora Karthaus met wie hij nog drie dochters kreeg, waarvan de jongste twee ook allebei vroeg overleden. Nora kreeg tijdens een verblijf in Nederland longontsteking en overleed in 1922. In 1927 trouwde hij met Brigit Verbeek (geboren op 20 november 1905), net als hij afkomstig uit een degelijke, redelijk welgestelde katholieke familie. In 1929 werd een zoon geboren, Andries geheten. Daarna kwamen er nog drie kinderen, Rudy, Brigitte (ook wel Sunny genoemd) en Herbert.

Tot dan toe leest het familieverhaal als zo veel familieverhalen. Er gaan mensen in dood, soms zelfs zeer jong, maar dat was niet ongebruikelijk in dit jaren. Voor het overige was het in zekere zin een onbezorgde tijd in het vooroorlogse Indië. Financieel-economisch ging het de familie Van der Vossen redelijk voor de wind. Vader Rudolf had Nederland ooit verlaten om zijn familie tot grotere welstand te brengen en daarin was hij (en later zijn zoon Andries) goed in geslaagd.

In de late jaren dertig zal het wereldgebeuren in Benkoelen vaak met zorg zijn gevolgd. De Duitsers zetten met hun agressieve gedrag steeds meer de wereldvrede op het spel en de Japanners deden in Azië niet voor hen onder. Al vanaf de vroege jaren dertig waagden het militaristische en agressieve Japan aan buitenlandse avonturen, met name in China. Ze wilden Azië domineren, hadden een leger opgebouwd om die ambitie waar te maken, maar hadden een zwakke plek: olie en andere voor de oorlogsvoering belangrijke grondstoffen. Daarom keken ze met een begerig oog naar wat er op dat punt in Nederlands Indië te koop was. De Hollanders, die zich daar arroganter gedroegen dan ze militair konden waarmaken, gingen niet in op de Japanse wens om olie te leveren. Ze waanden zich machtig genoeg om de status quo in Indië te kunnen handhaven, ook omdat ze dachten dat de Indische bevolking de Hollanders graag zag blijven als kolonisator. Dat was een misvatting, zo zou in en na de oorlog wel blijken.

Toen er goedschiks geen zaken konden worden gedaan met de Hollanders besloten de Japanners dan het dan maar kwaadschiks moest. Ze vielen het land aan en het Koninklijk Nederlands Indisch leger was geen partij voor de strak georganiseerde en sterk uitgeruste Japanse oorlogsmachine.

Vanaf begin 1942 waren de Japanners de baas in Nederlands Indië. Ze hadden een missie. Blanken hadden Aziaten altijd voor minderwaardig aangezien, het werd tijd voor een koekje van eigen deeg. Wie Europeaan was (en zeker wie Nederlander was) had het slecht tijdens de Japanse bezetting. Berucht is de Birma spoorweg, die eigenlijk nooit heeft gefunctioneerd maar die wel duizenden Nederlanders en andere Europeanen het leven heeft gekost. Niet minder berucht waren de Jappenkampen, waar veel blanken gevangen zaten. Er waren kampen voor mannen enerzijds en voor vrouwen en kinderen anderzijds. Jongens gingen vanaf hun twaalfde naar een mannenkamp. Er is veel over de Jappenkampen te schrijven, maar ze zijn ook in een paar worden te duiden: mishandeling, uithongering, vernedering, seksueel wangedrag, moord.

Brigit van der Vossen-Verbeek kwam met haar kinderen ook in Japenkampen terecht. Aanvankelijk in kampen met een redelijk verdraagbaar regime, maar allengs onder steeds zwaarder wordende omstandigheden. Vanaf oktober 1944 zat ze met haar kinderen in Kamp Muntok. Haar oudste zoon Andries was al twaalf geweest, maar mocht toch bij haar blijven. Kamp Muntok lag op een eiland in de buurt van Sumatra waar het heel warm kon zijn en waar niks groeide. De Japanners hadden als werkwijze dat ze plantmateriaal gaven zodat de gevangenen hun eigen eten konden verbouwen. Dat was goedkoper dan eten uitdelen. Maar waar niks groeit, valt weinig te verbouwen, dus was honger ieders metgezel in Kamp Muntok. Verder werden er hels zware straffen uitgedeeld. Een van de straffen, aan vrouwen opgelegd, was dat ze in de gloeiende hitte werden opgesloten in een met ijzeren platen opgebouwde keet. Vervolgens werden allerlei insecten losgelaten (waaronder bloedzuigers). Om die van je af te slaan moest je wel zo’n ijzeren plaat aanraken en dan liep je zware brandwonden op.

Brigit van der Vossen hield het lang vol, maar uiteindelijk was haar lichaam te veel verwaarloosd en te veel mishandeld om te kunnen overleven. Ze stierf op die 17e augustus 1945 en ze werd begraven door haar eigen, 16-jarige zoon Andries.

Het verhaal van de familie Van der Vossen gaat na de oorlog verder, toen Brigit man Andries alles op alles zette om het familiebedrijf zo goed en zo kwaad als dat ging te redden. Hij heeft dat met veel inzet gedaan, maar ongetwijfeld ook met een snee in zijn ziel. Want Brigit, de vrouw van wie hij hield en die in de vooroorlogse jaren de spil van het gezin was geweest, zij was er niet meer.

Na de oorlog is de familie Van der Vossen weer vrijwel volledig in Nederland terecht gekomen. Maar de herinnering aan de Oost is nooit vervlogen. En de herinnering aan die dappere oma, die de oorlog niet mocht overleden ook niet.