In de Tweede Wereldoorlog stierven veel Nederlanders door oorlogshandelingen. Anderen omdat zij oog hadden voor de verderfelijkheid van de Nazi-ideologie, in verzet kwamen en als gevolg daarvan door de bezetter werden omgebracht. Er waren er ook, voor wie het helemaal niet voor de hand lag dat zij ooit oorlogsslachtoffer zouden worden. Zij deden niet anders dan proberen de oorlog te overleven, maar werden vermalen door de gebeurtenissen. Soms stierven zij bij toeval, soms was er sprake van moord door de nazi’s. Zoals bij Jacob de Vries. 

Jacob de Vries was de tweede uit een gezin van zestien kinderen. Hij werd op 7 april 1917 geboren in Amsterdam. Het was een goed, hecht gezin. Rijk hadden ze het niet, maar ook in de moeilijke jaren dertig was er honger, noch gebrek. Vader was vroeger machinist geweest op de grote vaart. Daarna voer hij tot zijn pensioen als gemeenteambtenaar op de pont over het IJ. 

Jaap de Vries met zijn echtegenote Marie van der Meer op hun trouwdag 4 december 1940

Kort voor de oorlog was Jaap getrouwd met Marie van der Meer. Ze kregen twee zonen, Martin en Aart. Jaap was een gewone, vrolijke man, die op jonge leeftijd goed met zijn jongere broertjes en zusjes overweg kon. Een levensgenieter, die in zijn dorp Tuindorp Oostzaan speelde bij de plaatselijke Harmonie en die volledig was opgenomen in de plaatselijke gemeenschap. Hij werkt als schoenmaker bij de Bata. Gewoon, een vrolijke jonge vent, die een goed leven wilde leiden. 

Wat Jaap in de oorlog heeft gedaan en nagelaten, weten we niet precies. We weten ook niet of hij in het verzet heeft gezeten. Wel is bekend dat hij een keer is opgepakt omdat hij in een café was waar iemand heel veel geld was kwijtgeraakt. Maar hij werd een dag later al weer vrijgelaten omdat hij niets met die zaak te maken had. Bovendien was dit een ‘gewone’ politiezaak, die niets met Duitsers of verzet te maken had gehad. Jaap deed misschien wel eens wat onbezonnen dingen. Hij zou ergens een deur hebben ingetrapt en dat zou een politieke achtergrond hebben gehad, maar daarvan is geen aangifte te vinden. Hij stond wel bekend als ‘deutschfeindlich’, maar van concrete verzetsdaden is niets bekend.

Toch werd Jaap de Vries in oktober 1944 opgepakt. Hij kwam in de gevangenis aan de Amsterdamse Weteringschans terecht als ‘Todeskandidat’. De nazi’s hielden mensen gevangen om die te kunnen doodschieten als het verzet een aanslag had gepleegd op een hoge Duitser of NSB-er. Dat was natuurlijk zo onrechtmatig als de pest, maar de nazi’s hadden als opvatting ‘Recht ist was uns nützlich ist’, recht is waar wij baat bij hebben.

Toen de SS-er Fake Krist door het verzet werd vermoord bij de Bavokerk aan de Westersingel op 25 oktober 1944, werden er tien Todeskandidaten uit Amsterdam op 26 oktober 1944 bij de kerk in Haarlem gefusilleerd. Jaap de Vries was een van hen. Gewoon vermoord door een volkomen geperverteerd politiek systeem dat slechte mensen had weten te vinden voor de uit voering van zijn misdaden. Hij werd gecremeerd in het Crematorium Westerveld, niet ver van Haarlem. Zijn as werd daar verstrooid.

Intussen wist de familie van niets. Uiteindelijk hoorden ze alleen dat ze Jaaps spullen konden ophalen bij de gevangenis. Zo hoorden ze dat hij dood was, maar wat er met zijn lichaam gebeurd was, hoorden ze pas veel later. 

“Bij opa en oma hing een portret van oom Jaap aan de muur”, vertelt neef Wiebe de Vries, “maar er werd nauwelijks nog over hem gesproken, ook niet door opa en oma. Ik vind echter dat zijn naam niet mag worden vergeten en toen ik in de nalatenschap van mijn ouders informatie over hem vond, ben ik me verder in hem gaan verdiepen. Zo heb ik ontdekt dat de executie onder leiding stond van de SS-er Walter Albers, geboren te Eschede, Duitsland op 6 augustus 1905. Die deed dat soort klussen wel vaker (ook 29 mensen op de Apollolaan in Amsterdam) en kreeg daar na de oorlog twaalf jaar cel voor. Of hij die allemaal heeft uitgezeten, weet ik niet. Maar er is een goede kans dat die man in zijn bed is gestorven en mijn oom Jaap, die geen vlieg kwaad deed, niet. Dat is wrang, ook zoveel jaren later.”

Broer van mijn vader. Gezin bestond uit 16 kinderen. Speelde bij de Harmonie in Tuindorp. Hij was getrouwd en had twee kinderen. Hij woonde met zijn gezin in de Jan Evertsenstraat 62 II te Amsterdam. Zijn beroep was schoenmaker bij de Bata. Er is nooit duidelijk geworden waarom hij een van de Toteskandidaten was in bureau Weteringschans.

Komt uit Tuindorp Oostzaan en in zijn jonge jaren woonde hij met het gezin op Zonneweg 28.

De commandant van het executie peloton was Walter Albers, geboren te Eschede (Duitsland) op 9-4-1905 en is tijdens een proces veroordeeld tot twaalf jaar. Was ook betrokken bij de fusillade aan de Apollolaan in Amsterdam van 29 slachtoffers