Jan de Vries

Jan de Vries wordt in Hoorn op 8 augustus 1920 geboren als zoon van leraar Jan de Vries (*Kampen 1887) en onderwijzeres Henriette Wilhelmina Frederika Hetterschij (*Hoorn 1895). Zijn ouders zijn het jaar daarvoor getrouwd. Het gezin verhuist begin jaren twintig naar Amersfoort, waar vader lesgeeft aan Stedelijk Gymnasium Johan van Oldenbarnevelt. Daar wordt aan de Koningin Sophialaan 4 Jans zus Trudy (*1923) geboren met wie hij een zeer goede band heeft. Jan de Vries is open en eerlijk, wars van vormelijkheid, een harde werker, die niet praat, maar doet. Zijn hobby’s zijn radiotechniek en fotografie en hij speelt goed cello. Jan is een tijd verloofd met studente scheikunde Clara Brink uit Leiden, maar hun relatie raakt eind 1943 uit.

Eind jaren dertig studeert De Vries (de familietraditie volgend) wis- en natuurkunde aan de Rijksuniversiteit Utrecht en is hij lid van het Utrechtsch Studenten Corps. In 1941 doet hij kandidaatsexamen: de studierichting wis- en natuurkunde met sterrenkunde. In 1942 schrijft hij wiskundige artikelen en organiseert hij een congres voor de filosofische en technologische faculteiten in Nederland. Voorjaar 1943 tekent De Vries de loyaliteitsverklaring aan de bezetter, omdat hij op deze manier ondergedoken medestudenten van collegedictaten kan voorzien. Om aan de Arbeitseinsatz te ontkomen, geeft Jan les aan het Stedelijk Gymnasium in Amersfoort, net als zijn vader. Begin 1945 helpt hij plaatsgenoot en fabrikant Oswald Assmann, die vanuit huis al langer Vrij Nederland en het Geallieerd Nieuws (vanaf begin 1944) verspreidt. De Vries en Assmann beginnen zelf de bulletins 'Goeden morgen hier is Londen' en 'Goeden morgen hier is zender herrijzend Nederland' te maken. Die zijn gebaseerd op BBC-nieuws en de berichtgeving van Radio Herrijzend Nederland, die uitzendt vanuit het al bevrijde deel van ons land. Jan de Vries is op dat moment ondergedoken.

Op 20 februari 1945 worden Assmann en De Vries op heterdaad betrapt bij het maken van verzetskranten thuis op Van Marnixlaan 41. De Sicherheitsdienst doet een inval, omdat Assmanns huis ook een post van de koeriers- en inlichtingendienst Rolls Royce is. De SD zou op zoek zijn naar de loslippige medewerker Evert, die op dat moment daar logeert (en ontkomt). Assmann zit naast zijn radiotoestel om berichten op te nemen. De Vries typt berichten. Er liggen stapels bulletins klaar om verstuurd te worden. Beide mannen worden opgepakt. Geboeid en op hun knieën moeten ze met het gezicht tegen de muur liggen. “Als beesten gedroegen die kerels zich,” aldus de weduwe Assmann na de oorlog (bron: aanmeldingsformulier Erelijst). Ook Rolls Royce-medewerker Leendert Hohoff wordt diezelfde dag bij Assmann thuis gearresteerd. Hij was juist vanuit Amsterdam naar Amersfoort afgereisd om te waarschuwen dat er dat weekend een inval was gedaan bij een Amersfoortse Rolls Royce-koerierster. De drie mannen worden zwaar verhoord in de Willem III-kazerne in Apeldoorn en na twee dagen wacht hun een cel in gevangenis De Kruisberg in Doetinchem.

Op 2 maart 1945 wordt Jan de Vries gefusilleerd aan het Rademakersbroek bij Varsseveld in de Achterhoek, samen met Assmann en 44 andere (verzets)mannen uit heel Nederland. Hun dood is een represaille voor het ombrengen van vier Duitse militairen door verzetsgroep De Bark, die in de laatste oorlogswinter z'n hoofdkwartier heeft in een boerderij in buurtschap De Heurne vlakbij Dinxperlo.

Als zus Trudy na de bevrijding thuiskomt – ze werkt begin 1945 als apothekersassistente in het bevrijde Limburg – is Jan er tot haar grote ontzetting niet meer. Ze zal met een jaargenoot en een van zijn beste vrienden uit Utrecht trouwen, Guus Becking. Hij schrijft een in memoriam voor De Vries in de studentenalmanak: “Hij hoort tot diegenen onder de gevallenen, aan wie wij nog vaak en nog lang zullen denken.” Trudy blijft goed bevriend met Jans voormalige verloofde Clara, die naar Amerika emigreert en carrière maakt als wetenschapster. Ook vernoemt ze een van haar kinderen naar hem, maar deze kinderen zullen pas veel later over de oorlogsgeschiedenis van hun oom en het monument bij het Rademakersbroek horen. Voor zowel De Vries als Assmann ligt sinds 2018 als slachtoffers van het naziregime een herdenkingssteen bij hun laatste woonhuis in Amersfoort.

Meer lezen? https://de46vanhetrademakersbroek.nl/