Gerrit Hendricus Maria van der Waals

Gerrit van der Waals is geboren in Soerabaja in Nederlands-Indië. Na het behalen van zijn HBS-diploma trok Gerrit van der Waals in 1937 naar Nederland, waar hij een driejarige opleiding begon aan de Koninklijke Militaire Academie in Breda. Het was zijn bedoeling om als militair terug te keren naar Nederlands-Indië en daar te dienen bij het KNIL. De Tweede Wereldoorlog gooiden zijn plannen in de war. Toen in 1942 alle beroepsofficieren in krijgsgevangenschap werden afgevoerd naar Duitsland, was tweede luitenant Van der Waals een van hen. In Duitsland kwam hij in het krijgsgevangenenkamp in Stanislau (tegenwoordig Ivano-Frankovsk) terecht.Op 21 augustus 1943 wist hij als eerste Nederlandse officier uit dit kamp te ontsnappen. Te voet legde hij een tocht van ruim 100 kilometer over de Karpaten af waarna hij in het toen nog neutrale Hongarije aankwam. Toen Hongarije door de Duitsers werd bezet, raakte Van der Waals met andere Nederlandse officieren die na hem waren aangekomen betrokken bij ondergrondse anti-Duitse activiteiten.Nadat Van der Waals in 1944 meerdere vergeefse pogingen had ondernomen om door de Joegoslavië of door Roemenië te ontsnappen om zodoende de geallieerde troepen te bereiken, heeft hij in december 1944 daartoe weer een poging gewaagd. Hij heeft daarbij ten zuiden van Boedapest contact gezocht met oprukkende Sovjet troepen. Hij hoopte door de Russen geholpen te worden zijn doel te bereiken. Als tegenprestatie had hij de opstellingen en aantallen van de Duits/Hongaarse troepen en de luchtafweeropstellingen rond Boedapest bij zich om aan de Russen te geven.Vanwege zijn uiterlijk (lang, blond en blauwe ogen) dachten de Russen met een Duitse spion te maken te hebben. Vervolgens werd hij overgeleverd aan de Russische anti-spionnen organisatie SMERSH. Via Kiev belandde Van der Waals in Moskou waar hij in januari 1945 werd opgesloten in de Ljoebjanka-gevangenis Later verbleef hij ook nog enige tijd in de Lefortovskaja-gevangenis waar hij intensief verhoord en gemarteld werd, totdat SMERSH haar belangstelling in hem verloor en hij werd overgebracht naar de Boertiskaja-gevangenis in Moskou. Zijn gezondheid was inmiddels dermate verslechterd dat hij in april 1945 in de ziekenzaal van deze gevangenis werd opgenomen waar overleed op 11 augustus 1948.Aanvankelijk ontkenden de Sovjet-autoriteiten dat zij Van der Waals kenden. Pas in 1955 gaven zij toe dat Gerrit van der Waals in Moskou was overleden. Ook zijn familie kreeg dit toen pas officieel te horen. Meteen werd geïnformeerd naar zijn graf. Zijn stoffelijke overschot bleek destijds gecremeerd te zijn en waar de urn met zijn asresten gebleven was, was niet bekend. In oktober 1958 kreeg de Oorlogsgravenstichting toestemming om op de begraafplaats waar zijn urn zich zou bevinden een steen met zijn naam te plaatsen.Bron: 'Gerrit van der Waals, een vergeten held' door Jhr C.M. Storm van 'sGravesande Sluiten