Karel Godert Walter

De notariszoon Karel Godert Walter, roepnaam Godert, werd op 31 december 1911 geboren in Apeldoorn. Godert was voorbestemd om toe te treden tot het notariaat, maar na enkele studiejaren besloot hij zijn hart te volgen: hij werd boekhandelaar. In augustus 1941 kocht hij boekhandel A.G. van den Berg te Groningen, op de hoek van de Oude Boteringestraat en de Rode Weeshuisstraat.
Godert trouwde in 1942 met de 19-jarige Jeannette Agnes van Gelder uit Heiloo. Het paar ging in Haren wonen aan de Dilgtweg 30. Daar werden hun zoons Theo (1943) en Just (1944) geboren.



Godert Walter met zijn zoons Theo en Just, een week voor zijn dood, september 1944

Godert Walter was niet aangesloten bij een verzetsgroepering, maar leverde zijn aandeel door het illegaal verspreiden van allerhande drukwerk. Dit deed hij vanuit zijn boekwinkel in Groningen, onder de toonbank. Bij Walter waren de illegale drukwerken te koop van Hendrik Nicolaas Werkman, de Geuzenliedboeken, die zoveel verzetsmensen een hart onder de riem staken in de oorlogsjaren, de geschriften van J.B. Charles, pseudoniem van Willem Hendrik Nagel, de boeken van de illegale uitgeverij De Bezige Bij en allerlei anti-Duitse lectuur.
Walter werkte ook samen met professor Van Meurs. Een deel van de boeken van de ondergedoken Van Meurs was in zijn woonhuis in Haren ondergebracht.
In de oorlogsjaren werd het zestiende-eeuwse Geuzenliedboek, vol verzetsgedichten tegen de Spaanse overheersing, opnieuw uitgegeven en aangevuld. De Spanjaard uit de Geuzentijd werd vervanger door de Duitser, reden waarom het boek streng verboden was. Bij Walter was het te koop, dat had de foute slager Wichers ervaren.
Wichers was een V-Mann van de SD, een vertrouwensman ofwel verklikker. Hij kocht een exemplaar voor vijfendertig gulden en toog daarmee naar het Scholtenhuis, waar hij het aan onderofficier Jozef Kindel toonde. Kindel stuurde een andere V-Mann, Engbert Sprengelkamp, met geld op pad om bij Walter nog een Geuzenliedboek te kopen. Zo kon Walter op heterdaad betrapt worden. Maar Sprengelkamp was bang dat Walter hem zou herkennen en stuurde zijn vrouw. Die kwam onverrichterzake terug. Kindel vertelde het verhaal aan zijn collega Robert Lehnhoff, die op zijn beurt commandant Bernard Haase inlichtte. Haase gaf opdracht met het boek van Wichers naar Walter te gaan en om opheldering over de herkomst te vragen. Bij een antwoord dat niet bevredigend was, kon het doodvonnis ter plekke worden voltrokken, conform het Niedermachungsbefehl, dat sinds kort van kracht was.

Margaretha Ploeger woonde aan de Dilgtweg 1, op de hoek van de Rijksstraatweg. Op een mooie nazomerzondag liep zij met haar man en hun baby in de tuin, toen er plotseling een auto met Duitsers stopte. Een Duitser stapte uit en vroeg bars of het gezin ”…belang beim Wagen” had. Zo niet, dan “…so vort ins Hause”. Het gezin ging geschrokken naar binnen. Later hoorden de Ploegers dat er aan de Dilgtweg een vreselijk drama had plaatsgevonden, in een gezin waar ook een pasgeboren baby was.

Op die zondag 17 september 1944 arriveerden vier SD’ers, Lehnhoff, Kindel, Drost en Mowinski, in een auto bij het huis van de familie Walter aan de Dilgtweg. Het hele gezin was thuis en vanwege het mooie weer in de tuin. Drost en Mowinski hielden buiten Agnes en haar kinderen in bedwang. Lehnhoff en Kindel namen Godert Walter mee naar binnen. De gordijnen werden gesloten. Buiten hoorde Agnes drie schoten vanuit het huis. Lehnhoff had zijn wapen tweemaal afgevuurd, Kindel eenmaal. De SD’ers namen Godert Walter zijn papieren af, alsmede een bedrag van duizend gulden en staken die in hun zak. Daarna verlieten zij het huis en vertrokken, zonder zich om Agnes te bekommeren.

Agnes van Gelder: “Het was een stralende dag, wij waren met de kinderen in de tuin en ik voelde mij intens gelukkig met mijn gezin en ons heerlijke leven. Ik wist wel dat mijn man zich met de verspreiding van illegaal drukwerk bezighield en ik had hem weleens gevraagd of dat niet gevaarlijk was. Maar hij was nooit bang en dat stelde mij gerust. Toen die Duitse auto voor ons huis stopte, wist ik meteen: nu is dit mooie leven afgelopen, waarbij ik natuurlijk niet vermoedde dat het zo ingrijpend en onherstelbaar zou veranderen. Het ging allemaal heel snel: het duurde maar een paar minuten. Mijn man heeft niet geleden, hij heeft nauwelijks de tijd gehad om zich te realiseren wat er gebeurde. Dat besef heeft mij erg gesteund. Hij is niet gemarteld, heeft niet hoeven lijden in een concentratiekamp. Daar zou hij ook helemaal niet tegen bestand geweest zijn: het was een lieve zachtaardige man. En ik heb niet in onzekerheid over zijn lot hoeven verkeren. Weten dat hem al die ellende bespaard is gebleven, dat heeft mij enorm geholpen bij de verwerking van dit verschrikkelijke verlies.”

Woensdag 20 september 1944 kwamen de Duitsers het huis van Walter leeghalen. Godert lag nog opgebaard in de achterkamer! De Duitse officier die de leiding had, toonde respect door die kamer niet te betreden en enige menselijkheid door Agnes en behulpzame buren de gelegenheid te geven nog wat waardevolle voorwerpen in veiligheid te brengen.

Karel Godert Walter is 32 jaar geworden. Hij werd op zaterdag 23 september 1944 begraven op de gemeentelijke begraafplaats De Eshof in Haren.

Na de oorlog pas hoorde Agnes van Gelder wie haar man verraden had: slager Wichers, bij wie zij wel eens inkopen deed. Wichers was toen overigens al niet meer in leven want hij werd direct na de bevrijding doodgeschoten.
Agnes, Theo en Just bleven nog vijf jaar in Haren wonen. Agnes probeerde de leiding van de boekhandel op zich te nemen, maar kon dat niet combineren met de zorg voor haar zoontjes. Zij verhuisde naar Heemstede. De boekwinkel verhuisde in 1959 naar de Oude Ebbingestraat 53. Sinds 1977 heeft Erik Kweksilber er de leiding; de winkel draagt nog altijd de naam van Godert Walter.