Wilhelmus Wilschut

Wilhelmus Wilschut (roepnaam Willem) werd geboren aan de Nieuwe Gracht 4 in Utrecht op 8 december 1893. Op 15 ktober 1912 begon hij als ‘leerling-verpleger pro-memorie’ in het Geneeskundig Stadsgesticht van de Willem Arntsz Stichting aan de gnietenstraat te Utrecht. Hij deed in december 121917 eindexamen maar was voorafgaand hieraan al bevorderd tot uitwonend stafverpleger. Op 1 juni 1921 trad Jannie Lindeboom als leerling-krankzinnigenverpleegster in dienst bij de Willem Arntsz Stichting. Zij was iets jonger dan Willem en afkomstig uit Winkel in Noord-Holland. De twee hebben elkaar vermoedelijk snel ontdekt. Waarschijnlijk verloofden ze zich vlak nadat Jannie in mei 1922 slaagde voor haar eerste overgangsexamen in de verpleging van krankzinnigen en zenuwzieken. Ze trouwden op 14 april 1923. Ze woonden aan de Rijnlaan 116 bis in Utrecht en kregen een zoon (Joep) en dochter (Marijke). Jannie was toen huisvrouw. Beiden waren “vurig socialist”. Willem was actief lid en bestuurder bij de vakbeweging. In de oorlog verwijderde hij met medestanders de propaganda biljetten van de NSB. Willem was een geliefd verpleger en vierde zijn 25-jarig jubileum in oktober 1937.

Tegen 1940 was Wilschut opgeklommen tot ‘eerste verpleger’ op het Utrechtse Stadsgesticht. Toen hij in 1942 in aanraking kwam met onderduikers liet hij deze mensen als vanzelfsprekend bij zich thuis onderduiken. Aanvankelijk huisvestte hij een jong Pools joods gezin dat een dochtertje in Rotterdam had ondergebracht. Deze mensen durfden de onderduik op den duur niet aan en vertrokken weer. Later ging het om de Amsterdamse familie Brilleslijper: de 53- jarige Hartog, zijn 55-jarige echtgenote Heintje en hun dertienjarige zoon Samuel Brilleslijper. Hun oudste zoon meldde zich in 1942 voor ‘vrijwillig vertrek’ naar Duitsland. In dat geval zou de rest van de familie namelijk van gedwongen vertrek gevrijwaard blijven, zo was verzekerd door de autoriteiten. Zijn ouders trachtten hem tegen te houden. Dit lukte niet. Machiel Brilleslijperwerd op 19.8.1942 vermoord in Auschwitz. De derde zoon Meijer zat met zijn vrouw en dochtertje op een ander adres in Utecht. Dit gezin heeft de oorlog overleefd.

Dat de familie Wilschut onderduikers in huis had bleek op 5 april 1944 helaas bij de Sicherheitsdienst bekend te zijn. Vroeg in de avond kwamen die dag twee mannen aan de deur; een SD-agent en de Amsterdammer Puls, berucht om het leeghalen van de woningen van Amsterdamse joden. Alleen Willem, Jannie, Marijke en de onderduikers waren thuis. Jannie deed de deur open. De SD-agent vroeg haar hoeveel mensen er in huis waren en zij antwoordde: ‘Drie. Mijn man, mijn dochter en ikzelf.’ De SD geloofde dit niet en vroeg waarom ze de joden die ze in huis had niet meetelde. Eén van de mannen stormde naar boven en kwam weer terug met vier personen: de joden en Willem Wilschut zelf. De familie Brilleslijper en Willem Wilschut werden weggevoerd. De gevangenen werden echter al gauw gesplitst: de familie Brilleslijper werd naar de ‘Joodsche afdeling’ van de gevangenis aan de Weteringschans gebracht. Van daaruit schreef Hartog Brilleslijper op 14 en 17 april nog twee brieven om hulp aan Willem, niet wetend dat ook deze voor langere tijd gevangen was gezet. De Brilleslijpers werden op 18 april naar Westerbork getransporteerd. Zij kwamen om in Auschwitz op 22 mei 1944.

Willem Wilschut werd vervoerd naar de Duitse afdeling van de gevangenis aan de Amstelveenseweg in Amsterdam en arriveerde op 19 mei 1944 in Kamp Vught. Op 11 juli 1944 werd hij overgebracht naar het Buitenkommando Arnhem, maar begin september was hij weer terug in Vught. In de nacht van 14 september ging hij op transport naar Sachsenhausen. De omstandigheden waren zeer slecht maar Willem hield vol. Hij hoorde bij de laatste achttien overlevende Nederlanders in dit kamp. Helaas ging hij omstreeks 27 februari op transport naar kamp Mauthausen, waar hij overleed op 31 maart 1945. Pas in januari 1946 kregen zijn vrouw en kinderen bericht dat hij overleden was.

Willem en Jannie met zoon Joep en dochter Marijke

Bron: https://verpleegkundigerfgoed.nl/wp/wp-content/uploads/2019/02/Willem-Wilschut-1893-1945-SHVB-2015.pdf